effectenbeurs
29
a. gerritsen
geschiedenis van de beurs
de vereeniging voor den
effectenhandel
leden van de „vereeniging"
In iedere geordende samenleving zal be
hoefte ontstaan aan een plaats, waar
vraag en aanbod van geld tot elkaar
worden gebracht. De effectenbeurs ver
vult als zodanig een belangrijke functie;
hier ontmoeten kapitaalbezitters en kapi
taalvragers elkaar.
De Amsterdamse effectenbeurs vormt een
onmisbaar hulpmiddel voor het tot bloei
brengen en in stand houden van een
centrale markt, die de overheid en het
bedrijfsleven de nodige middelen voor fi
nanciering van onze economische expan
sie verschaft.
Het Nederlandse bedrijfsleven zou in de
laatste halve eeuw nimmer de grote ex
pansie te zien hebben gegeven, indien niet
via de effectenbeurs een beroep op de
Nederlandse kapitaalbezitters had kunnen
worden gedaan, zoals institutionele beleg
gers (verzekeringsmaatschappijen, pensi
oenfondsen) maar ook particulieren.
Kapitaalvragers kunnen zijn de overheid
en het bedrijfsleven. Daarnaast particulie
ren, die hun gelden weer vrij willen
maken.
Over het algemeen wordt aangenomen,
dat de benaming „Beurs" is afgeleid van
de familienaam Van der Borse, een make
laar in Brugge, in wiens huis reeds in
1450 de kooplieden uit de stad bijeenkwa
men om transacties af te sluiten. Dit huis
was herkenbaar aan een uithangbord,
waarop drie geldbuidels voorkwamen
(Beurzen, Latijn: Bursa). De oprichting
van de Vereenigde Oostindische Compag
nie door Johan van Oldenbarneveldt in
1602 is vermoedelijk het begin geweest,
waarop voor het eerst in de wereld handel
in effecten heeft plaatsgevonden, want het
zijn de aandelen (aktien) van deze onder
neming geweest, die het eerst als object
van een soort effectenhandel hebben ge
fungeerd.
Hierdoor kan Amsterdam erop bogen de
oudste effectenbeurs ter wereld te bezit
ten. De handel vond in de beginjaren
meestal plaats in de open lucht in de
Warmoesstraat. In 1613 vergaderden de
kooplieden voor het eerst in een eigen
beursgebouw, destijds gevestigd op de Vij
gendam. Een deel van de ruimte hierin
werd beschikbaar gesteld voor de effec
tenhandel. Eerst in 1903 verkregen de
effectenhandelaren een afgesloten ruimte
in de grote Koopmansbeurs van Berlage
en in 1914 werd het door Jos Kuypers
ontworpen gebouw op Beursplein 5, dat
verbonden is met de Koopmansbeurs, be
trokken.
Voor historici onder u dient nog te wor
den vermeld, dat de vroegere kousenwin
kel van Joost van den Vondel gelegen was
aan de achterzijde van het huidige beurs
gebouw. Een gedenksteen markeert deze
plek.
Vrijwel geen enkele beurs in Europa heeft
een dergelijk fraai geoutilleerd gebouw en
bij een bezoek aan Amsterdam is het aan
te bevelen een bezoek aan de effecten
beurs in het programma op te nemen.
Het is daarbij raadzaam, vooraf bij de
Vereeniging voor den Effectenhandel,
Beursplein 5 te Amsterdam, een verzoek
in te dienen aan een van de rondleidingen
te mogen deelnemen.
Op overzichtelijke wijze wordt dan aan de
hand van een fraaie diaserie de werkwijze
van de effectenbeurs uiteengezet, waarna
men vanaf de galerij, bij het beeld van
Mercurius, het gebeuren op de z.g. beurs-
vloer kan gadeslaan.
U kunt ervan verzekerd zijn, dat u van
een dergelijk bezoek, dat 2 uur in
beslag neemt, geen spijt zult hebben.
Deze vereniging is opgericht in 1876. Het
doel is de bevordering van de effectenhan
del in de ruimste zin, daaronder begrepen
de geldhandel, voorzover met de effecten
handel in verband staande.
Als voornaamste middelen ter bereiking
van haar doel kent de „Vereeniging" de
vaststelling van reglementen en usances,
het inrichten van een beurszaal, het uitge
ven van een prijscourant en het vaststel
len der koersen. Voorts vaststelling van
provisie, van controlemaatregelen en
strafbepalingen, de vakopleiding, de be
scherming van de belangen van fondsen
houders, beslissing van geschillen en be
hartiging van geestelijke en stoffelijke
belangen van leden en oud-leden. Dat
echter ook de overheid een stevige greep
op een belangrijk instrument als de effec
tenbeurs heeft, zal voor ieder duidelijk
zijn.
Zo kan bijvoorbeeld in geval van mone
taire calamiteit, hetzij in het binnenland,
hetzij in het buitenland, de minister van
Financiën in overleg met het beursbestuur
de handel ter beurze stopzetten.
De overheid is overigens zeer gebaat bij
een zo volledig mogelijk functioneren van
de Amsterdamse Effectenbeurs, getuige
het grote aantal ter beurze genoteerde
staatsleningen.
Het is slechts aan leden en hun bedienden
toegestaan, de beursvloer te betreden en
effecten te kopen of te verkopen.
Om als lid te worden toegelaten, moet aan
een aantal eisen worden voldaan:
1. Men moet als hoofdbedrijf de effecten
handel in Nederland uitoefenen en Ne
derlander zijn.
2. Men moet tenminste twee jaren ter
beurze van Amsterdam werkzaam zijn
geweest en over de vereiste vakkennis
beschikken.
3. De aanvraag voor het lidmaatschap
moet gepaard gaan met een verklaring,
getekend door twintig leden, waarin zij
de aanvrager als lid voorstellen.
Onnodig te zeggen, dat daarnaast hoge
eisen worden gesteld aan de kredietwaar
digheid van de leden en dat daarop voort
durend toezicht wordt uitgeoefend door
het beursbestuur.
Leden van de „Vereeniging" zijn tevens
verantwoordelijk voor de vakbekwaam
heid en de eerlijkheid van hun bedien
den.
Ruim 200 effectenfirma's zijn lid van de
„Vereeniging", waaronder de banken. In
totaal bezoeken 600 a 700 personen min of
meer regelmatig de Beurs.
Effectenopdrachten dienen dus altijd via
een lid van de Vereeniging voor den Effec
tenhandel te worden uitgevoerd. Voor on
ze organisatie zijn dit Schretlen Co. en
Transandine Handelmaatschappij, die bei
de volledige dochters zijn resp. van de
Centrale Banken Eindhoven en Utrecht.
In een volgend artikel zullen wij ingaan
op de werking van de effectenbeurs.