afscheid Indonesiërs
hoe kan het bij een afscheid anders meer
plechtige momenten.
In een korte toespraak schetste dr. Verhage de
ervaringen, welke te zamen met de Indonesiërs
waren opgedaan. Het uitvoerige overleg met de
ambassade voor hun komst en hun inspraak op het
programma van de stage zijn voor de Nederlandse
Raiffeisenorganisatie zeer leerzaam geweest. De
toewijding waarmede anderzijds de Indonesiërs de
Raiffeisenorganisatie en ook in vogelvlucht andere
coöperaties hebben bestudeerd, had een zeer pret
tige persoonlijke sfeer tot gevolg, waardoor de
samenwerking uitstekend verliep. Dr. Verhage
meende, dat dit na de moeilijkheden in het ver
leden tussen beide landen een blijk van herleefd
vertrouwen is. Hij sprak daarvoor zijn dank uit.
Door coöperatie, door samenwerking, tracht
Indonesië bij te dragen aan zijn eigen welvaart en
welzijn. De in Nederland opgedane ervaringen met
het landbouwkredietwezen zullen niet zonder meer
in Indonesië kunnen worden toegepast, kennis van
eigen land en eigen volk zal onze Indonesiërs
echter in staat stellen deze ervaringen in het Indo
nesisch te vertalen, zodat een eigen, aan de Indo
nesische omstandigheden aangepast, systeem kan
worden opgebouwd. Dr. Verhage wenste hen
daarbij veel geluk en wijsheid toe en bood als her
innering aan hun Nederlandse verblijf een foto
boek over Nederland aan.
In een daarop volgend informeel gesprek werd
onder het genot van enige typische Hollandse
versnaperingen en onder een typisch Indonesisch,
tropische temperatuur wederzijdse ervaringen uit
gewisseld. Enige verschillen met de Indonesische
omstandigheden, welke onze Indonesiërs sterk zijn
opgevallen, werden besproken. Zo was aanvanke
lijk bij hen, bij een bezoek aan enige zich
meer op het produktievlak bewegende top-
coöperaties, de vraag gerezen, hoe een mees
tal uit agrariërs bestaand bestuur op de pro
blemen van de technisch gecompliceerde struc
tuur van het bedrijf invloed kon uitoefenen.
Gesprekken met deze bestuursleden hadden hen
echter doen inzien, dat in dergelijke coöperaties
de mogelijkheden wel degelijk aanwezig waren,
indien de coöperatieve beginselen van overleg en
medezeggenschap leiden tot een zo groot moge
lijk inzicht in de werkelijk grote problemen en
De heren Kustiman, Sulaiman, ir. Sudharto en
ir. Sjamsuddin Hamid (v.l.n.r.) namen afscheid van
de Centrale Bank.
daardoor tot bewuste regulering door alle leden
van het marktmechanisme. In dat licht bezien was
hun ook duidelijk geworden, hoe een coöperatie
zich bij de uitoefening van haar taak kon bedienen
van huns inziens niet met de coöperatiegedachte
strokende rechtsconstructies. Zo was het voor
Nederlandse oren van nu enigszins vreemd te
horen dat een naamloze vennootschap in Indonesië
niet kan samenwerken met een coöperatie, een in
Nederland algemeen aanvaarde gedachte. Wel
kwam naar voren, dat men in Nederland daar ook
wel anders over heeft gedacht. In het geanimeerde
gesprek over deze en andere problemen kreeg
uiteraard vooral het Nederlandse coöperatiewezen
de meeste aandacht, omdat alle aanwezigen dit het
best kenden. Ook de Indonesische coöperatie-
vormen vormden onderwerp van gesprek, waarbij
aan de Nederlanders vooral de sterk op de active
ring van de bevolking gerichte ideologie opviel.
De plaatsvervangend ambassadeur van Indo
nesië, de heer Adiwoso, zette vervolgens in een
korte toespraak uiteen, hoe de samenwerking tus
sen Indonesië en Nederland door persoonlijke
contacten als deze steeds meer uitgroeit. Naast
de technische hulp welke Nederland verschaft, is
juist deze persoonlijke samenwerking tussen Indo
nesiërs en Nederlanders van groot belang voor
beter begrip tussen de beide volken. Onder dank-
378