A. Je werd als leider geboren. De natuur was zo
goedgunstig om zo'n combinatie van karakter
elementen te geven, dat er automatisch een
leider te voorschijn komt.
B. Het leiderschap zou erfelijk zijn. Deze visie sluit
aan bij de vorige, alleen wordt het monopolie
van het leiderschap ondergebracht in bepaalde
families. Deze opvatting verklaart ondermeer,
waarom vorstenhuizen door bevolkingen zijn
aanvaard. De capaciteiten tot leiding geven
zouden van geslacht tot geslacht worden over
gedragen.
Deze fixatie rondom de leidersfiguur is in het
verleden en ook nu nog wel aanleiding geweest tot
een tweetal leiderschapstypen, namelijk het pater
nalisme en het autocratisch leiderschap.
het paternalistische leiderschap
Zoals het woord paternalisme uitdrukt, treedt de
leider op als een vaderfiguur. Door de hem toege
dachte eigenschappen wordt van hem verwacht,
dat hij weet wat goed is voor zijn ondergeschikten.
Omgekeerd wordt van een volgeling of van een
werknemer verwacht, dat hij zich afhankelijk voelt
en accepteert, dat de leider of directeur weet wat
goed voor hem is.
Een patroon in een paternalistisch milieu be
moeit zich als regel ook met het privéleven.
Een schitterend voorbeeld daarvan gaf de ka-
nonnenkoning Krupp in 1872 toen hij zijn honderden
werknemers gebood bedrijfskleding en klompen
in hun vrije tijd te dragen en hen verbood geiten
te houden.
De paternalistische verhouding tussen patroon
en arbeiders is in sommige streken nog een stuk
maatschappelijke realiteit.
de autocraat
Autocratische leiders zijn er altijd geweest en
zullen er voorlopig wel blijven. Door de geestelijke
ontwikkeling van de mensheid en de grotere en
gecompliceerde organisatievorm wordt echter het
klimaat ongunstiger voor hen.
Een autocratische leider dirigeert, hij alleen
maakt uit wat er zal gaan gebeuren. Hij duit geen
inspraak of tegenspraak.
In de staatkunde is het autocratisch leiderschap
door de eeuwen heen een normaal verschijnsel
geweest, vaak met een religieuse of filosofische
fundering. Lodewijk XIV had het over het goddelijk
recht van het koningsschap (droit divin).
Het autocratisch leiderschap in de ondernemings
wereld heeft in de industrialisatiefase een belang
rijke rol gespeeld. Tal van grote ondernemingen
zijn na 1850 ontstaan. De grote daadkracht en on
dernemingszin heeft bijgedragen tot de hoge in-
497
