de producenten van onze tijd moet verwachten dat
zij over deze dingen werkelijke zeggenschap willen
hebben en dat zij hun coöperatie daarin actief op
stellen.
Ook in de andere takken van bedrijf dient zich
voor de coöperatie de taak aan van markt en boer
derij met elkaar in contact te houden.
Het industriële aspect van het coöperatieve op
treden moeten we niet uit het oog verliezen. Door
zijn coöperatie is de boer op verschillend gebied
industrieel geworden.
De boer aanvaardt met het betreden van het in
dustriële terrein een risico, dat we geenszins mo
gen geringschatten. De aansprakelijkheid is nog
steeds een belangrijk onderdeel van de coöpera
tieve constructie die in de landbouw gangbaar is.
De leveringsplicht is een andere pijler. En dan is
er nog de afnameplicht. Over elk van deze punten
wil ik iets zeggen.
aansprakelijkheid
De aansprakelijkheid der leden neemt bij de co-
operaties de plaats in van het risicodragende kapi
taal van de aandeelhouders bij de n.v. Nu verschilt
de positie van het lid van een coöperatie in dit op
zicht hemelsbreed van die van de gewone aandeel
houder van een n.v. Een werkelijk bedrijfsbelang
brengt de agrarische ondernemer tot zijn lidmaat
schap. Van de aandeelhouder kan men zeggen dat
hij het aandeel koopt om uit de zuivere belegging
voordeel te behalen. Ook een zeer respectabel mo
tief. Behalve echter met leden en aandeelhouders
hebben we ook nog te maken met de onderne
mingen zélf, coöperatie en n.v. Een financiering
met risicodragend kapitaal is voor beide onont
koombaar. Bij de coöperatie kan de aansprakelijk
heid geheel of gedeeltelijk een financiering met
leenkapitaal mogelijk maken. Maar het risico-ele
ment blijft bestaan.
Ondernemingen moeten over reserves beschik
ken-, ook de coöperatieve onderneming. Een be
langrijk aspect van reserves bij coöperaties is, dat
men er een buffer in kan zien tussen het risico van
de onderneming en het aansprakelijke lid, zeer
nuttig in dit opzicht. Een beroep op de aansprake
lijkheid zal immers meestal ongelegen komen.
Sommigen dragen de mening uit, dat, als de re
serves maar groot genoeg zijn, de aansprakelijk
heid geheel kan worden gemist en dat men daar
naar moet streven. Ik kan deze opvatting niet dolen.
Het is voor een onderneming van groot belang
over een zekerheid te kunnen beschikken, die bui
ten het bedrijf staat. Zo'n zekerheid is de aanspra
kelijkheid der leden. Deze komt ten goede aan de
kredietwaardigheid.
Ik ben verder van oordeel, dat de zeggenschap
van de leden, het overleg van het bestuur met de
leden in belangrijke beleidszaken beter tot hun
recht komen als de leden daarin staan opgesteld
met een aansprakelijkheid die van betekenis is. We
zijn het er toch over eens, dat we, wat het mede
leven van de leden betreft, niets meer moeten
prijsgeven.
leveringsplicht
Dan is er de leveringsplicht. Daarover lopen de
gedachten minder uiteen. De verplichte levering
van agrarische produkten door de leden aan coöpe
ratieve verwerkende industrieën melk, suiker
bieten, fabrieksaardappelen, stro van tuinbouw-
produkten aan veilingen, is een algemeen aanvaar
de zaak. Dat loopt goed als de coöperatie een ster
ke positie op de grondstoffenmarkt heeft, zoals
doorgaans het geval is. Dan kan de coöperatie
zich ook wat voorzichtig opstellen met de prijs
zetting. Als de markt echter door een felle strijd
om de grondstoffen wordt gekenmerkt, moet de
coöperatie met haar prijszetting de markt volgen
en heeft een leveringsplicht veel minder betekenis.
afnameplicht
De afnameplicht kan meestal niet gehandhaafd
worden. Het enige voorbeeld van strikte toepas
sing dat ik ken, is de kunstmestafname door de
leden van E.N.C.K., maar in de coöperatieve aan
koopverenigingen is de afnameplicht een dubieuze
zaak om het maar zacht uit te drukken. Daarmede
heb ik nog niets ten nadele van de trouw der leden
404