de toekomst van het
gezinsbedrijf
huidige problematiek
Uit het feit dat de terugbetalingen vlot verlopen,
kan men afleiden dat er zich momenteel weinig knel
punten in de Canadese landbouw voordoen en de
kredietlast niet te zwaar is. Deze conclusie is in
zijn algemeenheid juist. Er zijn echter bepaalde ge
bieden waar zich structurele wijzigingen in het pro-
duktiepatroon voordoen, met name op het gebied
van de bedrijfsvergroting. Het gaat hier om streken
waar de gemiddelde bedrijfsgrootte onder de 200 ha
ligt. Hier is het erg moeilijk na te gaan welke be
drijven wel en welke niet gefinancierd moeten wor
den. Over het algemeen heeft men de indruk, dat
bij de snelle veranderingen van de produktietech-
niek en de groter wordende bedrijven, de kwaliteit
van het ondernemerschap van de boer, de enige
werkelijke garantie is voor een langdurige winst
gevende bedrijfsvoering.
Op 26 mei jl. aanvaardde dr. J. de Hoogh het bui
tengewoon lectoraat in de agrarische economie aan
de Vrije Universiteit te Amsterdam met het uitspre
ken van een openbare les, die getiteld was „Enkele
beschouwingen over de economische organisatie
van de landbouwproduktie". Dr. de Hoogh kwam
hierbij tot enkele opmerkelijke conclusies. In het
onderstaande geven wij zijn openbare les verkort
weer, om daarna enig commentaar te geven.
het gezinsbedrijf is een economisch fenomeen
De revolutionaire technische en economische ont
wikkeling in onze maatschappij hebben tot dusverre
de economische organisatie van de landbouwpro
duktie in zeer vele kleine persoonlijke ondernemin
gen, waarin de boer zowel bedrijfsleider als arbei
der als kapitaalverstrekker is, niet wezenlijk ver
anderd. Wat dit betreft bestaat er geen principieel
verschil tussen ontwikkelde en onderontwikkelde
landen. Dit feit is, omdat het in vele bedrijfstakken
anders is gegaan, een in economisch opzicht interes
sant fenomeen. Natuurlijk zijn er wel vele verande
ringen in de landbouw geweest en heeft het gezins
bedrijf zich moeten aanpassen. Veelal is het nu een
éénmansbedrijf geworden met een op de markt ge
richte produktie.
schaalvergroting
De opvoering van de arbeidsproduktiviteit is meer
en meer afhankelijk van de mogelijkheden om de
produktieomvang per bedrijf op te voeren, hetzij
door oppervlaktevergroting hetzij door intensivering.
Voor oppervlaktevergroting van het ene bedrijf is
beëindiging van het andere bedrijf nodig. Het tempo
van de bedrijfsbeëindiging is echter verre van vol
doende om de man/grondverhouding op de reste
rende bedrijven zo snel te laten toenemen als ge
wenst zou zijn, gezien de veranderingen in de opti
male combinatie van arbeid en kapitaal onder in
vloed van de wijzigingen in technische en econo
mische omstandigheden. Reëel gesproken is de be-
drijfsgroottestructuur zelfs ongunstiger geworden.
het gezinsbedrijf is geen resultaat van landbouw
politiek
Omdat de ontwikkeling geen verandering heeft
gebracht in de organisatie van de produktie in vele
kleine persoonlijke ondernemingen, lijkt dit gezins
bedrijf de „spontane" bedrijfsvorm in de landbouw
te zijn. Ondanks dat heeft men het nodig gevonden
het gezinsbedrijf als een soort ideaal uit te roepen.
De behoefte om in de landbouwpolitieke program
ma's voor het instituut van het gezinsbedrijf toch
239
