omvangrijke familiefinanciering en aan de omstan
digheid, dat hier te lande de pacht een ruime
plaats heeft als vorm van grondgebruik. De vrij
plotselinge stijging van de grondprijzen is een van
de oorzaken waardoor de bedrijfsovername mo
menteel als een algemeen erkend knelpunt naar
voren komt.
Het is van belang, dat onderzocht wordt wat de
kwantitatieve betekenis is van het vraagstuk der
bedrijfsopvolging, in het bijzonder van een even
tuele verschuiving in de verhoudingen tussen pacht
en eigendom.
kredietmogelijkheden en leningvoorwaarden
De landbouwkredietbanken hebben na de oorlog
hun kredietmogelijkheden en leningvoorwaarden
ingrijpend herzien.
De zekerheidstelling is niet langer een knelpunt;
met de capaciteit van de kredietnemer tot het be
talen van aflossing wordt rekening gehouden door
het scheppen van bijzondere leningvoorwaarden.
Bij diverse kredietvormen zijn de aflossingsver
plichtingen verlaagd, respectievelijk de looptijden
verlengd.
de toepassing
Bij de toepassing van de kredietmogelijkheden
door de landbouwkredietbanken houden zij er re
kening mede, dat met de gevraagde financiering
een voldoend inkomen moet worden verkregen. Zij
trachten te beoordelen of in verband daarmede de
lasten van rente en aflossing kunnen worden op
gebracht, of er een passend bestanddeel aan eigen
vermogen aanwezig is om deze lasten niet te hoog
te doen oplopen en om als risicobuffer te dienen.
Deze factoren houden alle met elkaar verband. De
samenhang ligt bij een pachtersbedrijf anders dan
bij een eigenaarsbedrijf. Een exploitatiebegroting
van een pachtbedrijf kan aangeven, dat een finan
ciering geheel met vreemd vermogen nog uitzicht
biedt op een voldoend inkomen. Toch zal de bank
moeten verlangen, dat er een zeker eigen vermo
gen is als risicobuffer. Desnoods kan de familie
financiering als zodanig worden aanvaard.
Bij de financiering van eigenaarsbedrijven zal als
regel blijken dat de exploitatiebegroting reeds een
grens stelt aan het bedrag, dat in de vorm van
vreemd vermogen kan worden aangewend. Die
grens zal lager liggen dan de totale vermogensbe
hoefte. Het verschil zal dan beschikbaar dienen te
zijn als eigen vermogen.
ondernemerschap
Er moet gerekend worden. Maar de uitkomst der
berekeningen is niet altijd het laatste woord. Er is
nog de factor ondernemerschap. Het verschil tus
sen een prima boer en een middelmatig onderne
mer kan men waarderen op ettelijke honderden
guldens per hectare per jaar. Men kan in geval van
zeer goede vakbekwaamheid verder gaan met de
financiering dan wanneer het daarmede slechts ma
tig gesteld is. Een van de moeilijkheden bij de fi
nanciering van de bedrijfsovername ligt in de om
standigheid, dat het ondernemerschap van de be
ginnende boer niet altijd met voldoende zekerheid
kan worden vastgesteld.
ervaringen
De financieringsmogelijkheden van de ban
ken, die van belang zijn bij de bedrijfsovername,
kunnen, als ook het Borgstellingsfonds voor de
Landbouw meespeelt, tot een zware belasting voe
ren. De banken hanteren deze kredietvormen zeer
zorgvuldig. Als de vakbekwaamheid van de aan
vrager goed is en ook zijn verdere persoonlijke
eigenschappen, kon tot dusverre vrijwel steeds een
oplossing worden gevonden voor de gevallen, die
zich hebben aangediend. De ervaringen duiden er
niet op, dat rente en aflossing niet kunnen worden
opgebracht. Het is echter duidelijk, dat hoge lasten
dwingen tot zuinigheid in de sfeer der privé-uit-
gaven. Dit kan tot spanningen aanleiding geven.
de tuinbouw
De bedrijfsovername in de tuinbouw is een af
zonderlijk hoofdstuk. Het is hier niet de hoge prijs
van de grond, die de moeilijkheden schept. Het
199
