Financieel overzicht
Gewijzigd perspectief
De vooruitzichten voor de ontwikkeling op de
kapitaalmarkt zijn met de komst van de regering-
Cals plotseling belangrijk veranderd door de
aankondiging van de nieuwe minister-president,
dat voor de financiering van de additionele uit
gaven, die de nieuwe regering in het lopende
begrotingsjaar nog voornemens is te doen, een
beroep op de kapitaalmarkt zal worden gedaan
door de uitgifte van een of meer nieuwe lenin
gen. Het is niet mogelijk op andere wijze snel
genoeg dekkingsmiddelen hiervoor te vinden
en aangezien, naar tevens in de regeringsver
klaring werd verzekerd, een monetair beleid zal
worden gevoerd, dat tegen inflatie is gericht,
geheel in het voetspoor van de vorige regerin
gen, moet wel deze weg worden bewandeld.
Zoals men weet, zal ook niet worden getornd
aan de verlaging van de inkomstenbelasting, die
beoogt het versterkte progressie-effect, voort
spruitende uit de inflatoire ontwikkeling, te ver
zachten.
Wanneer men bedenkt dat sedert de tweede
wereldoorlog de Nederlandse staatsschuld aan
merkelijk is gedaald, terwijl aan de andere kant
tegelijkertijd het nationale inkomen aanzienlijk
is gestegen, dan is op deze grond een wat
ruimere leningpolitiek op zichzelf zeker wel toe
laatbaar te achten. Terwijl de staatsschuld in
1948 ca. 27 miljard bedroeg, bij een nationaal
inkomen van slechts ca. f 15 miljard, is deze
inmiddels gedaald tot minder dan 20 miljard
tegenover een nationaal inkomen van ca. f 55
miljard. De lasten van de staatsschuld voor
onze volkshuishouding zijn daardoor lichter ge
worden.
Gevolgen voor rentestand
De versterkte leningpolitiek van de nieuwe
regering kan intussen belangrijke gevolgen heb
ben voor kapitaalvoorziening en rentestand. Tot
dusverre was nl. aangenomen dat de Staat, na
de uitgifte van een lening van 300 miljoen in
het begin van dit jaar, de kapitaalmarkt geheel
zou overlaten aan lagere overheid en particu
lier bedrijfsleven, die beide in stijgende be
hoeften moeten voorzien. Bij de huidige politiek
van kredietrestrictie wacht nog veel bankkrediet
op consolidatie. De Schatkist zal dus nu op de
kapitaalmarkt in directe concurrentie met de
andere genoemde gegadigden moeten treden,
hetgeen de toch reeds geringe ruimte nog zal
doen verminderen, wat op zichzelf een daling
van het rentepeil zal afremmen, zo niet een
stijging van de rente in de hand zal werken.
Voorlopige financiering door vergroting van
de kortlopende schuld van het Rijk zou in elk
geval uit den boze zijn wegens inflatoire gevol
gen die zulks zouden hebben, terwijl het tevens
in strijd zou zijn met de door de Nederlandsche
Bank gevolgde kredietrestrictiepolitiek. Dat
neemt niet weg, dat de versterkte leningpolitiek
van de centrale overheid in een minder geluk
kige fase van de ontwikkeling komt, daar de
kapitaalschaarste er door zal toenemen, terwijl
de investeringsactiviteit er allicht min of meer
door zal worden afgeremd, aangezien meren
deels toch op een geleidelijke daling van de
rente was gerekend. Vast staat in elk geval, dat
de kans op een ontspanning ten aanzien van het
renteverloop nu voor de naaste toekomst gerin
ger is geworden.
Grote behoeften van lagere overheid
In het jaarverslag van de Nederlandsche Bank,
dat in april is gepubliceerd, wordt de financiële
positie van de lagere overheid aan een grondige
beschouwing onderworpen. Daarbij wordt vast
gesteld, dat de lagere overheid, ondanks een
vergroot beroep op de kapitaalmarkt, in het af
gelopen jaar toch voor vele honderden miljoenen
met kort geld financierde. Zulks ondanks het
feit, dat zij voor 1700 miljoen, tegen slechts
1150 miljoen in 1963, een netto beroep op de
kapitaalmarkt deed, terwijl het bruto bedrag aan
geplaatste leningen van de lagere overheid niet
minder dan 2210 miljoen beliep. In drie jaar
tijds hebben de gemeenten hun vlottende schuld
weer met rond 1 miljard doen stijgen, waar
door de na 1957 tot stand gebrachte schuld-
consolidatie in aanzienlijke mate te niet werd
gedaan. Schuilt hierin dus reeds een extra aan
leiding tot een grotere emissie-activiteit van de
zijde der lagere overheid afgezien van de
andere factoren die daartoe aanleiding geven
anderzijds vormt de straffe kredietrestrictiepoli-
144
