De geschiedenis van het stempel
Ontstaan
Het stempel is een oeroude vrucht van de
menselijke geest. Aan de hand van talrijke af
beeldingen en schriftelijke overleveringen uit de
oudheid, alsmede op grond van prehistorische
vondsten, kon worden vastgesteld waar, wan
neer en uit welke behoeften het stempel is
ontstaan.
Zijn oorsprong reikt ver terug in de geschie
denis der mensheid en hield verband met een
zuiver ambachtelijke noodzakelijkheid der pot
tenbakkerij.
Dierlijke gewrichtsbeenderen bleken naar
vorm en aard prachtige handwerktuigen met een
gereed motief om aanschouwelijke afdrukken in
de weke pottenbakkersklei te maken. Daarmede
was het eigenlijke stempel geboren, op welke
uitvinding in de ware zin van het woord ,,het
stempel" der onsterfelijkheid was gedrukt.
Kunstmatige vervaardiging van stempelmotieven
Het primitieve gewrichtsbeen als natuurlijk
stempel vormde het uitgangspunt tot het kunst
matig vervaardigen van andere stempelmotieven,
waarvoor hout of leem als materialen werden
gebruikt. Als snijwerktuigen dienden destijds de
betrekkelijk harde en scherpe tanden van vissen
en wilde dieren. Ook snavels en klauwen van
roofvogels werden als graveerwerktuigen ge
bruikt.
De oerbewoners van Amerika vervaardigden
reeds stempels uit klei, hout en beenderen, en
drukten deze af op huiden, vellen en geprepa
reerde boombladeren met behulp van „inkt" die
van roet bereid was.
Elk tijdperk bracht zijn eigen stempels voort.
Zo was het b.v. begrijpelijk, dat in het stenen
tijdperk de stempels uit steen vervaardigd
werden.
Geleidelijke overgang naar meer handzame
stempels
De aanvankelijk gebruikte kleinere stempels
hadden een plat afdrukvak. Grotere formaten,
met een gebogen afdrukvlak, werden reeds door
Indianen gemaakt. Deze mensen wisten reeds,
dat met een rollende beweging het afdrukken
gemakkelijker kon plaatsvinden.
Bij de Assyriërs en Babyloniërs vond als
verdere nieuwigheid het cylinderstempel ingang.
Daartoe werd uit leem een walsje vervaardigd,
waar men, na het te hebben gebakken, een
afdrukmotief ingraveerde, en wel zodanig, dat
bij het afrollen een steeds terugkerende afdruk
ontstond. Deze volken gebruikten de cylinder-
stempels bij het bedrukken van kleitafels.
Het toen reeds gebruikte cylinderstempel is te
beschouwen als de voorloper van de huidige
rotatiedrukmachine, ofschoon het vele dui
zenden jaren vergde aleer de idee van afdruk
ken door middel van rotatie(cylinder)persen
machinale toepassing vond.
Kleurdrukstempel
Als het allereerst gebruikte kleurdrukstempel
zal wel de duimafdruk beschouwd kunnen wor
den, waarbij als „kleurinkt" bloed werd gebruikt.
Overigens vindt de methode van vingerafdruk,
zoals bekend, nog steeds toepassing, met name
in de strijd tegen de misdaad, bij pascontrole
e.d., zij het dan met gebruikmaking van be
paalde inktsoorten.
Moderne toepassing
Door de ontdekking van het brons werden de
allereerste stempels van been, steen, leem, hout,
e.d. allengs verdrongen. Het metalen stempel
ontstond. Deze stempels werden gegoten of met
de hand gegraveerd. Tot ongeveer 1875 werden
uitsluitend metalen stempels gebruikt.
Na de ontdekking van het rubber, en van de
mogelijkheid tot verwerking daarvan door mid
del van vulcanisatie, ontstond het rubberstempel,
dat omstreeks 1879 van Noord-Amerika naar
Europa kwam. Dit rubberstempel was een ge
weldig resultaat beschoren.
Het stempel heeft een lange geschiedenis. Er
waren duizenden jaren nodig eer zich uit het
kleine nietige handwerktuig een onontbeerlijk
gebruiksartikel ontwikkelde, zonder hetwelk men
zich het huidige zakenleven niet zou kunnen
voorstellen.
(Ontleend aan gegevens van de
Schweizerische Volksbank.)
58
