Rente in haar historische ontwikkeling
Kredietverlening heeft bestaan sedert het be
gin van de economische activiteit. Zij werd in
de oudheid reeds toegepast, zelfs lang vóórdat
het bankwezen en het muntstelsel hun intrede
deden, en vormde een sterke stimulans voor de
menselijke vooruitgang. Hoewel leningen zonder
rentebetaling, zoals het uitlenen van gereed
schappen, zonder twijfel tot de meest gewone
leningsvormen in de vroegste tijden behoorden,
bestaan er duidelijke aanwijzingen, dat andere
soorten leningen, waarvoor „rente" betaald
moest worden, eveneens bestonden. Zo werden
met het uitlenen van vee en granen de eerste
,,rente"baten verkregen. Als het beschikbare
vee en graan de onmiddellijke behoeften van een
volksstam of familie overtroffen, kon tot uit
lening worden overgegaan. De „aflossing" van
de lening bestond dan, wat b.v. graan betrof,
uit het teruggeven van een hoeveelheid zaad
overeenkomende met de oorspronkelijk geleende
hoeveelheid, terwijl de „rente" werd voldaan met
een deel van de oogstopbrengst, die de schulde
naar met het geleende had verkregen. Bij vee
bestond de „aflossing" uit het teruggeven van
De bankier L. Caecilius Jucundus uit Pompeji.
het geleende vee, terwijl de „rente" wordt vol
daan met jongvee, door de schuldenaar gefokt
tijdens de leningsperiode.
Dergelijke leningen, met overeengekomen af
lossingen en rentebetalingen, waren reeds in
de vroegste historische tijden bekend. Daarbij
ontstond echter al spoedig een belangrijk onder
scheid tussen het uitlenen, enerzijds van een te
identificeren object, zoals een dier, gereedschap
of een boerderij, anderzijds van produkten zo
als zaden, eieren, e.d., die niet als oorspronke
lijk leningsobject konden worden geïndentifi-
ceerd. Dit laatste deed de behoefte ontstaan aan
bepaalde normen voor afmeting en kwaliteit en
leidde dan ook tot de ontwikkeling van overigens
primitieve normen voor afmeting en ruilwaarde.
Door de latere invoering van het geld, als
waardemeter en betaalmiddel, konden leningen
van graan, land of dieren en zelfs van geld,
worden terugbetaald in geld, met of zonder rente.
De eerste wettelijke voorschriften
Tijdens de verdere ontwikkeling van de kre
dietverlening ontstonden echter eveneens mis
vattingen en misbruiken met betrekking tot
renteberekening op leningen, waarvan heden ten
dage nog symptomen bestaan (vooral in onder
ontwikkelde landen).
Met vele van de eerste wettelijke voorschrif
ten werd gepoogd de relatie tussen schuldenaar
en schuldeiser te regelen. Zo was het omstreeks
2000 vóór Chr. Hammurabi, een koning van het
eerste regerende vorstenhuis van het oude
Babyion, die zijn volk de vroegst bekende wet
geving verschafte, waarvan een aantal van de
voornaamste bepalingen betrekking had op
leningen en rente. Daarbij werd de maximale
rentevoet vastgesteld op 33V3 per jaar voor
graanleningen en op 20 per jaar voor leningen
van zilver, terwijl een leningstranstactie nietig
werd indien een hogere dan de wettelijk toege
stane rente werd geïncasseerd.
Toen het centrum van de beschaving zich naar
Griekenland verplaatste, werden in de wetten
van Solon (wetgever van Athene van 639559
vóór Chr.) voorzieningen opgenomen met be
trekking tot kredietverlening. Daarbij werden de
wettelijke grenzen, nog afkomstig van de wet-
394
