Zijn economische crises verouderd?
Op 27 mei jl. werd door drs. M. L. de Heer onder bovenstaande titel een lezing gehouden voor de
algemene vergadering van de Coöperatieve Raiffeisenbank „Voorburg".
Gaarne plaatsen wij een samenvatting van deze lezing in de Raiffeisen-Bode.
De voortdurend toenemende kennis van
economische verschijnselen en de steeds groter
wordende invloed van de staat op het econo
mische leven, rechtvaardigen de vraag of wij de
economische crisis niet kunnen verhuizen naar
de geschiedenisboeken. In dat geval zou, even
als dat met vele besmettelijke ziekten het geval
is, de moderne mens zich niet meer ongerust
behoeven te maken over een economische in
eenstorting zoals die van 1929 en volgende
jaren, omdat wetenschap en organisatie tegen
de vernietigende krachten uit ons economische
leven opgewassen zouden zijn.
Geen revolutionaire wijzigingen
Toen nu ruim een eeuw geleden, in West-
Europa en later in Noord-Amerika, het maat
schappelijk leven zijn industriële signatuur
kreeg, ging deze omvorming gepaard met een
geleidelijke toeneming van de welvaart, die
echter regelmatig onderbroken werd door een
min of meer plotseling optredende terugval.
Deze economische crises leken alles af te
breken wat tevoren aan welvaart werd bereikt
en zij gingen gepaard met een desorganisatie,
die zich niet tot het zuiver economische be
paalde, maar ook vaak politieke consequenties
had. Geen wonder, dat er toen economen profe
teerden, dat er eens een dag zou komen waarop
het gehele economische en politieke stelsel zo
zichzelf zou vernietigen. Onze politieke tegen
voeters, de communisten, hebben deze verwach
ting wat het vrije Westen betreft nog lange tijd
gekoesterd, maar men moet vaststellen, dat door
de jaren heen, ondanks de crises, de welvaart
is toegenomen, zonder dat het economische
stelsel revolutionair is gewijzigd. Wel zijn er
geleidelijk veranderingen opgetreden in wat
eens een pure „kapitalistische" maatschappij
was. Het zijn deze veranderingen die ons doen
hopen dat we verder van de economische crisis
verschoond zullen blijven.
Golfbeweging
Het meest angstaanjagende van de econo
mische crisis is dat zij op gezette tijden terug
keerde. Achteraf kan men constateren, dat het
economische leven zich in golven en dalen van
grotere en meer geringe welvaart afspeelt. Al
naar de wijze waarop men de economische ge
gevens rangschikt, kan men een volledige
golfbeweging van een lengte van ongeveer veer
tig maanden, van zeven tot elf jaar en van
vijftig jaar onderscheiden. Voor een goed begrip
van het economische gebeuren is deze golf
beweging, deze conjunctuur van groter belang
dan de crisis, die daarvan slechts een onderdeel
is. De kern van het probleem is eigenlijk de
vraag waarom de economische groei niet ge
stadig plaatsvindt. De opgaande lijn, die door de
economische geschiedenis van de laatste hon
derd jaar loopt, is telkenmale naar boven toe
verlaten in de zogenaamde hausse. De haussen
monden steeds weer uit in een crisis die weer
gevolgd wordt door een recessie; deze recessie
passeerde dan steevast de evenwichtslijn en de
depressie tekent het economische bestel. Ver
volgens keert het getij en zet het herstel in. Deze
toeneming van de welvaart houdt dan echter
geen maat, de evenwichtslijn wordt doorbroken
en de hausse begint weer.
Welke invloeden?
Er zijn in de loop van de jaren vele theorieën
opgesteld, die de economische conjunctuur
moeten verklaren. Aanvankelijk zocht men het in
incidentele oorzaken, zoals „fouten" van regerin
gen, van de banken. Geleidelijk kwam men
echter tot de conclusie, dat dieper moest worden
gezocht. Een belangrijk aangrijpingspunt voor
theorieën was het feit, dat na een crisis bleek
dat tevoren gedane investeringen hun kosten
niet meer konden opbrengen, omdat de eind-
produkten te lage prijzen deden. Voor zover men
meende dat er te weinig koopkracht was om
276
