handelsbanken tot uitzettingen in het
buitenland op korte termijn, ter verkrijging
van een extra rentewinst.
Aan de vraagzijde valt vooral te wijzen op
de grote financieringsbehoeften voor de
woningbouw, waarmede de gemeenten te
kampen hadden, die als gevolg van het
rentegamma, dat de regering in stand hield,
voor lang lopende leningen niet meer dan
4V4 later op zijn hoogst 4V2 konden
vergoeden en daardoor voor de voorziening
in hun behoeften naar de markt voor kort
lopende leningen werden gedreven, waar de
leningrente aanvankelijk nog niet aan een
maximum was gebonden. Dit heeft er toe ge
leid, dat laatstbedoelde rente tijdelijk zelfs
een peil van ca. 7 bereikte en de vlottende
schuld van de gemeenten op 20 september
tot de recordstand van 1.900 miljoen was
gestegen.
In verband met deze ontwikkeling, welke een
sterk inflatoir karakter droeg, zoals zulks
altijd het geval is met schulden, die op korte
termijn kunnen worden opgevraagd en waar
voor als de nood eventueel aan de man
(hier de gemeenten) komt de centrale
overheid en uiteindelijk het krediet van de
NederlandscheBank moeten inspringen, werd
ten slotte door de regering aan deze onge
zonde financiering paal en perk gesteld. Ver
ordend werd namelijk in augustus dat
voor doeleinden, waarvoor langdurig kapi
taal beschikbaar diende te zijn, financiering
niet meer met kort lopende leningen (kas
geldleningen genaamd) mocht plaats vinden.
Het gevolg is geweest, dat aan de lenings
activiteit van de gemeenten op de geldmarkt
vrijwel een einde kwam, waardoor echter
tevens de investeringen van de gemeenten
sterk verminderden.
Verloor de overspanning in de binnenlandse
conjunctuurontwikkeling daardoor dus aan
kracht, dat was in nog sterkere mate het
geval door het geleidelijk tot uitvoering ge
brachte program tot beperking van de be
stedingen, dat er op gericht was de nationale
bestedingen aan te passen aan de nationale
middelen. Anders gezegd, de tering moest
naar de nering worden gezet, teneinde het
evenwicht op de lopende rekening van de
betalingsbalans te herstellen. Dit doel werd
langs verschillende wegen nagestreefd, zoals
verlaging van subsidies op levensmiddelen,
verhoging van de tarieven van de overheids
bedrijven en verhoging van de belastingen,
welke laatste maatregel echter pas in het
begin van het nieuwe jaar in het parlement
aan de orde kon worden gesteld. Verder nam
de centrale overheid de last van de woning
wetfinanciering geheel van de gemeenten
over, echter evenzeer eerst voor 1958, terwijl
zoals bekend in het najaar de Bank voor
Ned. Gemeenten werd ingeschakeld, ten
einde door de uitgifte van woningbouw
leningen ook langs deze weg aan de ge
meenten de helpende hand te bieden.
Een andere zwakke stee op het gebied van de
nationale financiering vormde de schatkist,
waarvan de bodem gedurende 1957 herhaal
delijk zichtbaar is geweest. Verschillende
malen stond het Rijk dan ook weer bij de
Nederlandsche Bank in het krijt, terwijl het
tegoed van de schatkist zich steeds op een
zeer laag niveau heeft bewogen, ondanks de
aanzienlijke belastingbetalingen, die ten
dele versneld plaats vonden.
Ook al heeft de Staat zich voor de eigen
financiering geheel van een beroep op de
kapitaalmarkt onthouden, zo was het toch
onvermijdelijk, dat de berooide positie van
de schatkist een ongunstige invloed uit
oefende op de koersbeweging van de staats
fondsen en aldus de stijging van de rente in
de hand werkte. In dit verband dient ook
in herinnering te worden gebracht, dat de
Nederlandse staat enkele malen kredieten in
het buitenland heeft opgenomen en dat bij
het ingaan van het nieuwe jaar uit dien
hoofde omtrent 450 miljoen aan kort
lopende schuld aan Internationaal Monetair
Fonds en Deutsche Bank te zamen verschul
digd was waarvan 200 miljoen aan laatst
genoemde particuliere instelling, die binnen
een jaar moeten worden afgelost. Daaren
tegen mag de aflossing van het I.M.F.-
krediet over 3 tot 5 jaar plaats vinden.
Die buitenlandse kredietverlening aan ons
land begon in de periode, dat de gulden
onder de druk van de internationale mone
taire spanningen kwam te staan.
De monetaire onrust is, zoals men zich her-
Financieringsproblemen der gemeenten
Tering naar de nering
De schatkistpositie
Monetaire spanningen
14
