Er zijn intussen echter al acht of negen loon-
ronden geweest, een volgende staat al weer voor
de deur in verband met de zo juist door de
Volksvertegenwoordiging aangenomen Ouder
domswet en de noodzakelijkheid de huren ge
leidelijk op een voor woningbouw en economie
redelijk peil te brengen. De winstmarges dalen
meer en meer en nu worden wij nog geconfron
teerd met de dreiging van een conjunctuur
terugslag. Dat wil zeggen, dat het begint te
hokken met de afzet. En waarom gebeurt dat
dan, zal men zich wellicht afvragen? Heel een
voudig gesteld, kan men zeggen, dat er even
wicht begint te komen tussen vraag en aanbod
en zelfs, dat in sommige gevallen het aanbod
reeds de vraag begint te overtreffen. Koop
krachtige vraag wel te verstaan, want onbe
vredigde vraag is er altijd genoeg, maar daar
heeft de economie en de producent niets aan.
Want men produceert voor een markt, om te
ruilen tegen geld, dat door degenen, die het
ontvangen, als ruilmiddel wordt gebruikt, om
er weer andere goederen, grondstoffen en ar
beid voor te kopen. En door de opwaartse druk
van de lonen kan de noodzakelijke aanpassing
door de afzet voldoende stimulerende prijsver
lagingen niet tot stand komen.
Een waarschuwingssein
En thans komen wij terug op de betalings
balans, die wij wel eens de spiegel van onze
economie, van onze nationale prestaties, hebben
genoemd. Die betalingsbalans functioneert als
een barometer. En die barometer staat thans
op veranderlijk. Het deviezenverlies, dat de
laatste vier weken rond 150 miljoen heeft
bedragen, is nog niet groot, laat staan ondra
gelijk, maar wel moet het als een waarschu
wingssein worden opgevat. Een waarschuwing
namelijk, dat onze exportprijzen niet meer zo
gunstig liggen ten opzichte van het internatio
nale concurrentieniveau, dat verder omlaag
dreigt te worden gedrukt door de daling der
grondstoffenprijzen, het verzadigd geraken van
de markt voor verschillende produkten, dan wel
door de afnemende bestedingsdrang, die ener
zijds samenhangt met de kredietbeperkende
maatregelen en geldschaarste,anderzijdsmet een
psychologische conjunctuurmoeheid. Want zo
dra wordt er niet over de mogelijkheid van een
conjunctuuromslag gepraat, of de kopers trek
ken zich terug in de hoop, straks hun kooplust
goedkoper te kunnen bevredigen. En waar die
laatste rem niet werkt, wordt het wapen van
de rente gehanteerd om de vraag te temperen.
Inflationistische gevolgen
In een tijd, waarin duidelijk blijkt, dat de
164
nationale produktie geen gelijke tred meer kan
houden met de nieuw geschapen koopkracht,
omdat deze laatste als gevolg van de opeen
volgende loonronden sneller toeneemt dan
door de produktie en de produktiviteit kan
worden bijgehouden, dreigt het gevaar voor
een te sterke uitbreiding van het produktie-
apparaat. In het verleden werd dat gevaar
automatisch gekeerd door de prijsstijgingen,
teweeg gebracht door de nieuw geschapen
koopkracht. De produkten konden niet goed
koper worden voortgebracht (omdat de produk
tiviteit niet was toegenomen, zie boven) en het
evenwichtsherstel kwam onder zulke omstan
digheden van de geldzijde: de prijzen der pro
dukten stegen tot een punt, waarbij een nieuw
evenwicht tussen koopkracht en produktie en
produktenprijzen werd bereikt. Thans wordt
echter in verschillende landen en vooral ook in
Nederland (met het oog op de internationale
concurrentiekracht) een politiek van prijsstabi
liteit nagestreefd. Het teveel aan koopkracht
zoekt bijgevolg een uitweg, waardoor inflatio
nistische krachten in het leven worden ge
roepen. Hier en daar ontstaan toch prijsstij
gingen of moeten bedrijven sluiten en
daarnaast richt zich de nieuwe koopkracht van
de gemeenschap het doet er dus niet toe.
dat u en ik dat niet of niet rechtstreeks doen
op het buitenland. Er wordt meer ingevoerd
dan ons economisch potentieel rechtvaardigt
en de betalingsbalans wordt uit het lood ge
trokken, zodat buitenlandse betaalmiddelen
moeten worden afgestaan.
En nu komt het discontowapen, tezamen met
andere kredietbeperkende maatregelen, er aan
te pas. Hierdoor moet meer koopkracht worden
gebonden. Maar er zijn in deze fase
van de hoogconjunctuur veel ondernemingen,
die nog belangrijke investeringen op haar pro
gram hebben staan, juist om aan de toenemende
concurrentie en arbeidsschaarste het hoofd te
kunnen bieden. Daardoor wordt het proces van
de rentestijging dus nog in de hand gewerkt.
Met als nuttige wisselwerking, dat er zuiniger
met kapitaal zal worden omgegaan en nieuwe
uitbreidingsprogramma's meer en meer zullen
worden geremd. Zolang dit laatste nog niet het
geval is, kan men hieruit afleiden, dat de con
junctuur nog gunstig is, althans voor ons land
of voor bepaalde bedrijfstakken.
De steen der wijzen
Ten slotte komt er dus, hier eerder, daar later,
wèl een evenwichtstoestand, waarbij géén
ruimte meer aanwezig is voor verdere loons
verhogingen of prijsverhogingen en voor uit-
