vaak ook in een winkel en soms op een plaats
midden op de markt. Voor de oorlog had men
een speciale truck met een kasregister en een
loket. De kassier nam dan in de truck zelf
plaats.
De reizende bank is geen substituut voor de
dorpsbank. Zij geeft geen kleine kortlopende
voorschotten, maar evenals de bijkantoren van
de B.I.R. zelf grotere en langlopende voorschot
ten met bedragen van ongeveer 1000 tot 3000
rupiah en soms tot 10.000 rupiah per persoon.
De looptijd van de voorschotten is 6 tot 10
maanden.
De rente bedraagt 12% per jaar; de aflossing
bedraagt 10% per maand van de schuld in
hoofdsom. De rente wordt eveneens per maand
betaald en wel 10% van het totaal, berekend
op basis van de samengestelde interest. Volgens
schatting van employe's van de B.I.R. wordt
slechts 2/r, van de voorschotten, die de reizende
banken verstrekken, voor landbouwdoeleinden
als bouw van boerderijen en aankoop van vee,
kunstmest en dergelijke aangewend. De rest
gaat niet naar de boeren, maar komt bij kleine
neringdoenden en handwerkslieden terecht.
Om een idee te kunnen vormen van een reizen
de bank in functie ben ik er een gaan opzoeken
in Leuwiliang, één van de grotere dorpen in
het regentschap Bogar(Buitenzorg). Leuwiliang
is het centrum van een bepaalde streek en de
standplaats van een assistent-resident (tjamat).
De reizende bank was geïnstalleerd op het
bureau van de tjamat, waar het bankpersoneel
zijn werk verrichtte in een overdekte galerij.
Van 8 uur s morgens tot 1 uur 's middags wer
den de aflossingen op de voorschotten in ont
vangst genomen en van 1 tot 4 uur 's middags
werden nieuwe voorschotten uitbetaald. Op het
moment van mijn bezoek aan Leuwiliang waren
daar 223 seizoenvoorschotten (6 maanden loop
tijd) in omloop tot een gezamelijk bedrag van
66.524 rupiah. Ruim de helft van de voorschot
nemers bestond uit neringdoenden en hand
werklieden, ofschoon het hier één van de meest
welvarende landbouwstreken gold, waar heel
het jaar water is en twee maal per jaar een
natte rijstoogst en éénmaal per jaar een droge
polowidjo (een oogst van andere landbouw
producten dan rijst) kunnen worden binnen
gehaald.
De dorpsbanken hebben tot taak in andere be
hoeften te voorzien nl. kleinere en kortlopende
credicten te fourneren. Volgens de richtlijnen
van de B.I.R. mag een dorpsbank aan particu
lieren geen grote leningen geven dan 250 rupiah
met een looptijd van maximaal tien weken. In
die periode moet de voorschotnemer wekelijks
één tiende op zijn voorschot aflossen en als
elfde termijn de rente betalen. Bij sommige
banken moet hij dan nog als twaalfde termijn
een som gelds betalen, die als een soort lening
aan de bank is te beschouwen en die na een
jaar zonder vergoeding van rente weer wordt
terugbetaald. Voor het verkrijgen van een
lening bij een dorpsbank moet de aanvrager ge
test worden door een dessacommissie. Die com
missie bestaat uit vijf leden, welke door de
dorpsgemeenschap worden gekozen. Bij de be
taling van aflossingen op de voorschotten is zij
aanwezig. Elk lid krijgt daarvoor 2Va van
het hedrag der gedane aflossingen tot ten
hoogste 120 rupiah per maand.
In 1953 verstrekten de dorpsbanken ruim 150
millioen rupiah tegenover 28.5 millioen rupiah
in 1951 en 140 millioen rupiah in 1938. Er moet
evenwel rekening gehouden worden met het
feit, dat de koopkracht van de rupiah in 1938
veel groter was, zodat er toen in feite veel meer
verstrekt werd dan in 1953.
De dorpsbank
Om eens te zien hoe een dorpsbank werkt, ben
ik naar Simplak getogen, een plaatsje van
nauwelijks 3000 inwoners in de buurt van Boro.
Deze bank vormt een typisch voorbeeld van een
dorpsbank in één van de meest welvarende
streken van Java, waar de zgn. kleine hand
werkslieden in elk dorp een hoog percentage
vormen. Éénmaal per week worden in Simplak
van 's morgens 8 tot 's middags 1 uur voor
schotten uitbetaald en aflossingen op voor
schotten in ontvangst genomen. Eerst worden
de aflossingen afgewerkt en dan de uitbetalin
gen. Naar ik zag, werd het werk gedaan in het
huis van het dorpshoofd. Rondom een grote
tafel in de open gaanderij waren vijf commissie
leden gezeten plus de boekhouder, het dorps
hoofd en bij die gelegenheid ook een controleur
van de B.I.R. Als een debiteur zijn 10% aflos
sing had voldaan, kreeg hij een kwitantie met
stempel en maakte de boekhouder aantekening
in de boeken van de bank. Toen bijna alle af
lossingen waren afgewerkt, was er 3245 rupiah
in ontvangst genomen. Van de 213 debiteuren
in het dorp kwam slechts 3 niet opdagen; dat
waren kleine handwerkslieden, die ergens
buiten het dorp aan het werk waren. De bank
werd in December 1951 opgericht met een voor
schot van de B.I.R. van 3000 rupiah. Gezien de
hoge rentevoet is het niet te verwonderen, dat
de bank in staat was het beginkapitaal binnen
twee jaren terug te betalen. Daarenboven heeft
ze thans aan voorschotten een bedrag uitstaan
van 16.500 rupiah. Zij beurde dus in totaal
325
