door het verstrekken van leningen, hetzij voor
korte tijd voor de overbrugging van de oogst-
financiering, hetzij voor langere tijd, bv. voor
de aanschaffing van gereedschappen in de
meest uitgebreide zin. Die gereedschappen ma
ken een doelmatiger bewerking mogelijk, leiden
tot een grotere productie, dan wel tot een bespa
ring van arbeidskrachten. In zulke gevallen vindt
het bankcrediet dus een zeer productieve aan
wending en zal degeen, die dientengevolge goed
koper of meer produceert, graag bereid zijn,
daarvoor een vergoeding te geven in de vorm
van rente op het kapitaal, dat bij wijze van kort
crediet dan wel langer lopende lening te zijner
beschikking werd gesteld.
Kr is een grote verscheidenheid van productieve
beleggingsmogelijkheden en het is niet moeilijk,
zich voor te stellen, dat daaruit de bereidheid tot
rentevergoeding voortspruit.
Ook als men nagaat, wat er bij het sparen eigen
lijk gebeurt, komt men gemakkelijk tot een aan
nemelijke verklaring voor het ontstaan en wezen
van de rente. Wie spaart, onthoudt zich van
verbruik, ontzegt zich genot en nu zal in he'
algemeen de neiging tot zulke onthouding groter
zijn, naarmate de gemeenschap bereid is, daar
voor een grotere vergoeding te geven, een
hogere rente te betalen. Die rente zal des te
groter zijn, naarmate de behoefte aan leenkapi-
taal groter is, hetgeen weer kan afhangen van
de vraag, in hoeverre er nog productieve aan
wendingsmogelijkheden voor dat kapitaal zijn.
Kan een ondernemer voor dat leenkapitaal een
nieuwe machine kopen, waarmede hij b.v. tien
jaren kan werken en moet hij 5 rente per jaar
vergoeden, dan zal hij het geld niet willen heb
ben, als hij door het in gebruik nemen van een
met zulk een lening gekochte machine uit de
daarmede verkregen productie per jaar niet
meer overhoudt dan 15 In dit geval toch is
er van een productieve aanwending voor hem
geen sprake.
Zolang credieten voor productieve doeleinden
worden verstrekt en met de productie ten eerste
wordt bereikt, dat het hierin geïnvesteerde kapi
taal in stand wordt gehouden en ten tweede, dat
deze de verschuldigde rente ruimschoots dekt, is
het niet moeilijk zich een voorstelling te maken
van de oorsprong van de rente, ook niet, als
men zelf niet rechtstreeks zijn spaarpenningen
aan een onderneming uitleent, doch de bank, bij
welke men heeft gespaard, zulks doet.
Zeer vaak is de samenhang tussen de hoogte van
de rente en het rendement, dat met het geleende
kapitaal kan worden verkregen, echter veel
vager, ja, soms is zulk een rechtstreeks verband
er eenvoudig niet, terwijl de productiviteit van
de investeringen, die uit het spaarkapitaal ge
schieden, zich ook vaak aan de waarneming
onttrekt. Men denke slechts aan de velerlei vor
men van consumptieve credietverlening, alsook
aan de credietverlening aan de overheid, de
Staat, de provincies of de gemeenten. Bij het
kopen op afbetaling is men veelal een hoge rente
verschuldigd, ook indien er van een productieve
aanwending in de gebruikelijke zin geen sprake
is. Wel geniet degeen, die de rente betaalt, van
het gebruik van een zaak (radio, stofzuiger,
naaimachine) en zou hij zich dit genot hebben
moeten ontzeggen, wanneer hij dat afbetalings-
crediet niet zou hebben verkregen. Dat genot is
hem wat waard, daarvoor heeft hij graag het
offer van de rentebetaling over. Maar dan is het
ook logisch, dat hij, om dat crediet te kunnen
bemachtigen, ten minste evenveel rente daarvoor
zal moeten betalen, als anderen willen doen, die
er een productieve aanwending in fabriek of
landbouwbedrijf voor hebben.
Voor zover de overheid voor productieve doel
einden leent, b.v.voor gas-of electriciteitsbedrij f,
voor de kolenmijnen of voor de spoorwegen,
treedt het verband tussen rente en productiviteit
duidelijk aan de dag. Moeilijker wordt het al,
wanneer de overheid leenkapitaal aanwendt voor
wegen, bruggen, kanalenaanleg e.d., terwijl het
verhand bepaald zoek is, wanneer leenkapitaal
wordt gebruikt voor dekking van tekorten op
de lopende begrotingen, evenmin als men de
samenhang altijd kan naspeuren, wanneer kort
lopende in lang lopende schuld wordt omgezet.
Het aangaan van kort lopende schuld geschiedt
immers lang niet altijd voor de financiering van
productieve doeleinden, zelfs niet altijd, omdat
er behoefte aan bestaat, maar eenvoudig, omdat
het Rijk van de overvloed, die er op de geld
markt is, gebruik maakt om de positie van de
schatkist te versterken.
Naarmate men zich meer in de gang van zaken
op de geld- en kapitaalmarkt verdiept, zal het
inzicht rijpen, dat het verband tussen het rende
ment, dat leenkapitaal in het productieproces
kan afwerpen enerzijds en de hoogte van de
rente anderzijds onder de tegenwoordige ver
houdingen niet meer zodanig is, dat men kan
stellen, dat de productiviteit en de winstmoge
lijkheid, verkrijgbaar met leenkapitaal, bepalend
zijn voor het geldende rentepeil.
Dat komt, omdat de vraag naar leenkapitaal
niet meer in hoofdzaak afkomstig is van of be
stemd is voor het producerende bedrijfsleven.
63
