moeilijk iiiiimiiirilliiiiir
bewust optreden, waardoor schadelijke onzeker
heden kunnen worden beëindigd. Kindelijk een
nationale wetgeving, mede gericht op het weg
nemen van irrationele belemmeringen van de
ondernemingsgeest.
Als eerste voorbeeld in ons land van een cen
traal geleide staatsbemoeiing met landbouw en
veeteelt mag genoemd worden de instelling in
1799 van het z.g. Veefonds (waarop wij te ge
legener tijd nog uitvoeriger hopen terug te
komen).
Uit het bovenstaande blijkt o.i. wel, dat bij het
optreden van Jan Kops als commissaris van de
zaken van de landbouw, de tijd als het ware rijp
was voor een dergelijke functie.
Als gezegd diende Kops zich als gevolg van
zijn benoeming een grondige kennis van het ge
heel van de Nederlandse landbouw eigen te ma
ken. Een gunstige gelegenheid deed zich weldra
voor. De regering van de Bataafse Republiek-
ging nl. over tot de aanstelling van een „agent
van nationale economie" en wel in 1799. Als
zodanig werd benoemd Samuel Goldberg te
Amsterdam. Goldberg begon zijn ambtswerk
met het verzamelen van gegevens en wel door
middel van een schriftelijke enquête en met een
onderzoekingstocht door geheel het land. Op
deze reis liet Goldberg zich vergezellen door
Jan Kops, welke laatste op deze manier een
Het komt een enkele maal nog wel eens voor,
dat een boerenleenbank, die naar perfectionne-
ring van haar spaarbank streeft, overweegt een
afhaaldienst in te voeren. Zelfs zonder een
nauwgezette berekening te maken beseft men
veelal, dat de onkosten hierbij een grote belem
mering moeten zijn, zo ze al niet onoverkomen-
lijk geacht moeten worden.
E11 toch ziet men anderzijds mogelijkheden om
het aantal spaarders uit te breiden en het inge
legd totaal der spaarbank te doen groeien, zo
dat men in twijfel verkeert omtrent het feit of
het instellen van een afhaaldienst voor de spaar
bank verantwoord kan zijn.
Wij zullen hier zeer in het kort enkele aspecten
bezien, mede ook omdat de afhaaldienst als een
standaardmiddel in de spaarpropaganda wordt
beschouwd. Ja, het afhalen van spaargelden is
zelfs een van de zogenaamde directe propa
gandamethoden,, evenals het schoolsparen, daar
de propaganda voor het sparen al sparende tot
unieke gelegenheid kreeg om zich overal in het
land door eigen bezichtiging en informatie op
de hoogte te stellen van landbouw en veeteelt.
Dit laatste was trouwens ook de taak, die hem
bij deze reis was toebedeeldhet verzamelen
en ordenen van zo veel mogelijk gegevens be
treffende de landbouw in ons land.
De tocht begon in Juni 1800 en duurde vijf
maanden. Het verslag van Kops vormt een af
zonderlijk toevoegsel aan de gehele enquête,
onder de titel: „Verhaal,, gehouden door de
commissaris van landbouw op de huishoude
lijke reize van de Agent, wegens de staat van
de landbouw".
Een volledige publicatie van dit verslag heeft
door verschillende omstandigheden nimmer
plaats kunnen vinden. Het was toen geen tijd
voor een kalme ordening en een rustige verwer
king van al deze gegevens. Men wilde alles
tegelijk en de regering wenste voornamelijk het
stimuleren van alle welvaartsbronnen, opdat de
belastingpenningen weer mochten stromen.
Wél kan men ervan overtuigd zijn, dat alle
door hem tijdens deze reis opgedane kennis aan
Kops een goed inzicht hebben gegeven in het
geen aan overheidsmaatregelen in het belang
van landbouw en veeteelt nodig was.
(Wordt vervolgd)
zijn recht komt. Toch zijn schoolsparen en af
haaldienst in wezen onvergelijkbaar en wij
moeten zelfs tot de uiteindelijke conclusie ko
men, dat de afhaaldienst om verschillende rede
nen moeilijk aanvaard kan worden door onze
boerenleenbanken.
De bakermat van de afhaaldienst ligt in Duits
land en reeds in het begin van de vorige eeuw
werd een dergelijke dienst ingevoerd door de
Frankfurter Sparkasse. Het oorspronkelijk doel
is van sociale aard en het werd de aangesloten
spaarders mogelijk gemaakt met periodiek op
gehaalde gelden een som te vormen, waaruit be
langrijke betalingen konden worden verricht,
zoals belastingen, brandstoffen, enz.
Ook thans nog zijn aan de afhaaldiensten tal
van faciliteiten verbonden, waardoor de spaar
banken, die deze dienst instelden, zeer ver gaan
met hun service voor de spaarders.
We hebben dus te doen met een spaarvorm, die
erop gericht is op korte termijn betalingen te
10
