6
Wij laten, deze radiorede hier onverkort volgen.
Wij weten allen, dat de schadevergoedings- en herstelmaatregelen
zeer grooten invloed hebben op onze toch al erg berooide schatkist.
De Regeering bepaalt dan ook voorloopig de gedragslijn op dit gebied
en heeft zoowel de vaststelling als de afwikkeling van de oorlogs
schade in land-, tuin- en boschbouw aan den Rijksdienst voor Land
bouwherstel opgedragen. Van vele zijden zijn vragen binnengenkomen
over de wijze, waarop die afwikkeling plaats heeft. Laat ik U hier
het een en ander er over vertellen. De volksvertegenwoordiging zal
over de wet aangaande deze jegeling binnenkort moeten beslissen.
Het thans bestaande Besluit n.1. op de Materieele Oorlogsschaden
1945 is een overgangsregeling tusschen de bepalingen in den bezet
tingstijd en de te verwachten wet.
De grondslagen van die wet zullen waarschijnlijk wel dezelfde
blijven als die van het nu geldende besluit. De inhoud van de nota
over het regeeringsbeleid op dit punt en de behandeling daarvan in
de Tweede Kamer doen verwachten, dat in principe de basis van de
waarde op Mei 1940 zal worden aangehouden voor de Rijksbijdrage in
de schade. In die gevallen, dat herstel' of herbouw in het belang van
de volkswelvaart en de sociale toestanden noodig is, zullen nadere
tegemoetkomingen, vooral in den vorm van credietverleeningen zeker
te verwachten zijn.
Eén van de overgangsregelingen betreft de pachtvergoedingen voor
de door de Duitschers gevorderde landerijen. Tijdens de bezetting
bestond hiervoor reeds een besluit. Thans werd bepaald, dat deze
pachtvergoedingen doorloopen tot het einde van den betalingstermijn,
die liep op het moment van de afkondiging van het besluit. Daar deze
afkondiging toevallig midden in November 1945 plaats had, beteekent
dit, dat de vergoeding in sommige gevallen doorloopt tot Mei 1946 en
in andere gevallen ophield in den afgeloopen herfst 1945. Hopelijk
wordt deze ongewilde onbillijkheid door een nadere regeling ten
gunste van laatstgenoemde gevallen opgeheven. Ook voor die gronden,
welke in het komende pachtjaar geen of althans geen voldoende
opbrengst opleveren, is voorzien in de mogelijkheid van een vermin
derde en geleidelijk nog verminderende pachtvergoeding. Het resultaat
hiervan zal zijn, dat ongeveer de helft van de pacht in deze gevallen
over het bedoelde jaar nog kan worden vergoed.
Het zou niet billijk zijn, wanneer deze pachtvergoeding alleen gold
voor de terreinen, die door en gedurende de bezetting zijn ontruimd,
en niet b.v. voor Walcheren en uitgebreide gedeelten van Limburg,
de Betuwe en kleine stukken van Brabant, welke door de gedwongen
evacuatie of door oorlogshandelingen in het afgeloopen oogstjaar even
min konden worden geëxploiteerd. Daarom is er in het besluit een
belangrijke aanvulling opgenomen, welke de pachtvergoeding voor
deze gebieden eveneens mogelijk maakt.
Het was oorspronkelijk de bedoeling de pachtvergoedingen voor de
inundatiegebieden rechtstreeks aan de eigenaren uit te betalen en
de pachters vrij te stellen van pachbetaling. De toestanden tijdens de
ontruiming maakten deze methode, naar het ons leek, de beste. Door
de oorlogsomstandigheden en door de formeele onzekerheid over de
geldigheid van de vergoedingen is een vertraging in de afdoen'ng
hiervan ontstaan. Daardoor heeft de uitkeering pas plaats nu de ge
bruikers in het algemeen weer op hun bedrijven zijn teruggekeerd.
Om verschillende redenen werd besloten de vergoedingen uit te
keeren aan de gebruikers. Hieruit kunnen de pachters dan de pacht
voldoen aan de eigenaren, hetgeen de juiste verhouding tusschen
eigenaar en gebruiker bevordert.
In bepaalde gevallen is het gewenscht in plaats van de pachtsom
de pachtwaarde te vergoeden. Deze wenschelijkheid doet zich o.a.
voor bij familie-pachtverhoudingen en bij erfpachten van ontginnings-
gronden. Het vaststellen van de meest juiste pachtvergoeding geschiedt
dan ook in nauwe samenwerking met de landbouwkundigen van de
Afdeeling Grond- en Pachtzaken van de Directie van Grondgebruik
en Landbouwherstel van het Ministerie van Landbouw, Visscherij en
Voedselvoorziening en met de Grondkamers.
In het kader van de algemeene voorschottenverstrekking, welke
kort geleden begonnen is, wordt aan de gebruikers het grootste deel
van de vermoedelijke pachtvergoeding uitgekeerd. Geleidelijk zullen
de eigenaren dus de achterstallige pachten kunnen invorderen. Men
overhaaste deze vordering echter niet en neme voorloopig met een
gedeelte genoegen. Over de mogelijkheid van pachtbetaling in de ver
schillende individueele gevallen, zullen de provinciale inspecties van
Landbouwherstel, zoo noodig, inlichtingen verschaffen.
Een andere overgangsbepaling betreft de vergoedingen voor levens
onderhoud. Voor zoover deze gedurende de bezetting zijn doorbetaald
of in het vooruitzicht zijn gesteld voor de vliegveldgronden, mijnen
velden en Duitsche iundaties, zijn ze geëindigd op 15 Mei 1945. Ze be
droegen slechts een gedeelte van de normale verdiensten op deze
gronden. De door de boeren met ander werk verdiende gelden moes
ten daarbij nog in mindering worden gebracht, evenals b.v. de even-
tueele evacuatie-vergoeding. Op ons aandringen is thans bepaald, dal
deze verdiensten slechts voor behoeven te worden afgetrokken.
De uitkeering ervan zal echter nog geruimen tijd in beslag nemen.,
in verband met het berekenen van deze vergoedingen.
Zij, voor wie deze vergoeding op 15 Mei 1945 geëindigd is en die
voorloopig nog niet in hun onderhoud, kunnen voorzien, kunnen daar
voor terecht bij den Dienst voor de verzorging van Oorlogsslacht
offers" via de burgemeesters. Voor boeren en tuinders bestaat de
mogelijkheid dit door bemiddeling van de Inspecties van den Rijks
dienst voor Landbouwherstel in orde te laten maken.
Een deel van het noodige levensonderhoud kan b.v. ook de ver
goeding voor de herstelkosten vormen. De schadevergoeding voor den
grond wordt n.1. in het algemeen niet aan den eigenaar uitbetaald,
maar direct aangewend voor het herstel. Onder dit laatste zijn ook
te rekenen de bewerking, het schoonhouden en het betélen van den
grond. Natuurlijk worden deze vergoedingen alleen gegeven voor de
eerste periode, wanneer de opbrengsten nog onvoldoende zijn om de
bewerkings- en andere kosten te dekken. Ook het verstrekken van
graszaad voor de verdronken weilanden, van gips en lucernezaad voor
het herstel van den grond in de met zout water geïnundeerde ge-'
bieden, is een onderdeel van deze vergoeding.
Dat deze regelingen zoowel voor de eigenaren als voor de gebruikers
nog geen volledige schadeloosstelling zijn, is duidelijk. Immers de
slechte opbrengsten op de meeste van deze gronden zullen winst
mogelijkheden in de eerstkomende jaren uitsluiten en na het afloopen
van de pachtvergoedingsregelingen zullen de met die slechte op
brengsten verband houdende billijke pachtremissies een grooten
schadepost voor de eigenaren beteekenen.
Ofschoon de herbouw van de boerderijen wat het technisch deel
betreft in de eerste plaats een aangelegenheid is voor Wederopbouw,
zal speciaal Landbouwherstel zich met de financieele problemen be
moeien. De_ vergoeding op basis van de waarde in Mei 1940 zal in de
gunstigste gevallen 25 van de herbouwkosten bedragen. Immers
de bouwkosten zijp meer dan tweemaal zoo hoog en de verkoop
waarde van de gebouwen was in 1940 meestal niet meer dan de helft
van de nieuwbouwwaarde.
Nieuwe gebouwen zullen door minder onderhoudskosten en moderne
inrichting een hoogere gebruikswaarde hebben dan de oude. Deze
gebruikswaaidevermeerdering kan zonder bezwaar ten laste worden
gebracht van het betrokken bedrijf.
Ofschoon de Regeering vasthoudt aan de vergoedingsbasis van de
waarde in 1940, zal zij op andere wijze ongetwijfeld den herbouw van
boerderijen, woningen en fabrieken tóch bevorderen. De daarvoor
noodige regelingen worden beperkt tot hetgeen economisch en sociaal
in de éérste plaats noodig is. Voor de boerderijen- is een regeling in
voorbereiding, waarbij de Overheid in den bouw met rentelooze
credieten zal deelnemen. De hoogte van deze credieten zal vermoe
delijk variëeren naar de draagkracht van het bedrijf. Waarschijnlijk
zal om de 5 jaar worden nagegaan in hoeverre de credieten rente-
dagend kunnen worden gemaakt en in hoeverre de draagkracht van
de bedrijven aflossing mogelijk maakt. Zoodra deze regelingen vastere
vormen hebben aangenomen, zal hier in de landbouwpers het noodige
over worden gepubliceerd.
Voor de werktuigen en wellicht ook voor de boomgaarden op de
zwaar- getroffen bedrijven zal een soortgelijke regeling noodzakelijk
zijn. Ook daarvoor geldt de Rijksbijdrage op basis Mei 1940. Vooral
voor de werktuigen geldt ongeveer dezelfde verhouding van 14 tus
schen de vergoeding en de aanschaffingskosten. Waar de schade aan
gebouwen en werktuigen met elkaar gecombineerd zijn, zullen de ge
deelten van herbouw en aanschafkosten, welke door rentelooze
credieten moeten worden gedekt, grooter zijn.
Niet voor alle schaderubrieken is de basis van de waarde Mei 1940
aangehouden. Voor producten, handelsvoorraden en gewassen te velde
zijn de productiekosten of de oogstwaarde de basis. Omdat een deel
van den veestapel als product of handelsvoorraad kan worden be
schouwd, zal het mogelijk zijn den veestapel te vergoeden tot onge
veer van de tegenwoordige officieele aankoopprijzen. Zooals men
weet, heeft de vergoeding van deze schade voor het overgroote deel
reeds in natura plaats gehad. De getroffenen moeten er rekening mee
houden, dat de overige 25 geleidelijk zal moeten worden bijgefokt
of op eigen kosten worden aangekocht.
De verloren gegane landbouwproducten en gewassen te velde wor
den tegen den kostprijs vergoed.
De vertragingen, ontstaan door d© langdurige onzekerheid over de
wettelijke bepalingen, hebben het noodig gemaakt op groote schaal
voorschotten te verstrekken op de vergoedingen voor producten,
werktuigen, pacht en bewerkingskosten. De voorschotverstrekking
wordt echter ook nog vertraagd door de voorafgaande controle, welke
door de geldsaneeringsmaatregelen noodig is. Van de groote voor
schotten wordt een deel geblokkeerd uitbetaald dit deel zal echter
geleidelijk volgens bepaalde normen per hectore v/orden vrijgemaakt.
De kleine bedragen tot 5.000.worden ineens vrij uitbetaald, tenzij
de belanghebbenden zwarthandelaren of bezitters van vijandelijk ver
mogen zijn.
De voortdurende zorg, welke de Regeering en speciaal de Minister
van Financiën moeten besteden aan het gezondmaken en gezond-
houden van ons geldwezen, bemoeilijkt uiteraard het tot stand komen
van herstel- en vergoedingsmaatregelen. Met nadruk verklaar ik
echter, dat zoowel voor het economisch belang van het landbouw
herstel, als voor de nooden van de getroffen boeren en tuinders bij
den Minister van Financiën en zijn ambtenaren het grootst mogelijk
begrip bestaat. De regelingen, zooals die door den Minister van Land
bouw, Visscherij en Voedselvoorziening en door ons worden bepleit
maken wel eens den indruk te gunstig te zijn voor de getroffen boeren.
Dit maakt het begrijpelijk, dat de financieele autoriteiten ze terdege
moeten overwegen. De resultaten zijn er meestal nief slechter door.
Hoewel in sommige opzichten hoopgevend, is het beeld dat ik U
gaf toch allerminst rooskleurig te noemen. Binnen den boerenstand
kan er zonder dat men in liefdadigheid vervalt altijd nog veel
voor de getroffenen worden gedaan en met een opwekking daartoe
wil ik dan ook besluiten.
