8
NOOIT
Voor den genoemden toevoer van betaalmiddelen moesten de ban
ken kunnen beschikken bij De Nederlandsche Bank, de eeoige bron
van het nieuwe geld, daar ook de muntbiljetten door haar in omloop
werden gebracht, Mitsdien was aan de banken toegestaan voor de
betaling van loonen e.d, te beschikken over kasmiddelen naar gelang
van de gebleken behoefte. Het verdient verder opmerking, dat haar in
beginsel geblokkeerde rekeningen vrij waren voor betalingen, die
krachtens de Beschikking Deblokkeering waren toegelaten. Deze
bepaling maakte de rekeningen van de banken onderling practisch tot
vrije rekeningen en voorkwam blokkeeringen in de technische tus-
schenschakels van het betalingsverkeer.
Het scheppen van beschikkingsruimte voor betaling van goederen
heeft De Nederlandsche Bank hoofdzakelijk geregeld door middel van
het verleenen van Algemeene Vergunningen, Bij deze vergunningen is
een dankbaar gebruik gemaakt van het apparaat der ondervakgroepen,
vakgroepen en bedrijfsgroepen. Hierdoor was het mogelijk voor een
gehecle branche in éénmaal een regeling te treffen, die voor alle leden
gold en voor alle leden in gelijke mate. Waren deze organisaties niet
aanwezig geweest, dan zou de deblokkeering vermoedelijk niet uit
voerbaar zijn gebleken. De deblokkeering op speciale aanvraag, die zoo
omvangrijk was, dat zij door sommige bladen voor niet uitvoerbaar'
werd gehouden, kon door het stelsel der Algemeene Vergunningen
worden teruggeschroefd. De speciale aanvragen worden zoowel door
de Hoofdbank, de Bijbank, als alle Agentschappen, afgedaan, terwijl
aan de Rijkspostspaarbank de bevoegdheid tot deblokkeering voor
bedragen op spaarboekjes beneden 500, was gedelegeerd.
De eerste Algemeene Vergunningen, afgezien van eenige van relatief
weinig beteekenis, hadden ten doel de betaling van levensmiddelen
weder op gang te brengen. Voor de melkgelden werd aanstonds onder
hands een regeling getroffen, die de contante uitbetaling waarborgde.
Tegelijkertijd werd de weg geëffend voor de financiering van den
invoer en verderen verkoop van meel, en andere grondstoffen voor
de levensmiddelenindustrie, van tuinbouwproducten, fruit, bloemen en
bloembollen. Dit impliceerde het treffen van een regeling ten behoeve
van de veilingen. En zoo vervolgens kwamen allerlei bedrijfstakken
aan de beurt; men zie de bonte rij van Algemeene Vergunningen. Naar
gelang van de omstandigheden hielden de regelingen een bepaling in,
dat de deblokkeering niet totaal was, maar gedeeltelijk, ingevolge het
streven, de beschikbaarstelling van betaalmiddelen te beperken.
Onder de werking van al deze voorzieningen vond een geleidelijke
uitbreiding van den chartalen en giralen geldomloop, ten laste van
geblokkeerde rekening, plaats. Niet bevredigend bleek echter de ver
houding tusschen het girale en chartale geld. Noodzakelijk moest de
chartale geldsoort de voorkeur hebben boven de girale, omdat de
gebruiksmogelijkheid volstrekt algemeen was, terwijl het girale geld
niet zonder vergunning in contant geld kon worden omgezet. Het
publiek had neiging het contante geld op te potten, zoodat de omloop
van deze geldsoort te wenschen heeft over gelaten. De opheffing van
de girale rekening heeft voortdurend een punt van discussie uitge
maakt, zoowel met het oog op het verdringen van het chartale geld,
als met het oog op de moeilijkheden, die vele banken ondervonden
door het omvangrijke gireeren, ook van kleine bedragen, waarop zij
niet altijd waren ingericht. Opgemerkt dient te worden, dat hiermede
niets gezegd is len nadeele van het girale geldverkeer in normale
omstandigheden, integendeel; de moeilijkheden sproten voort uit het
naast elkaar bestaan van twee geldsoorten, die niet zonder meer
onderling verwisselbaar waren, hetgeen in normale omstandigheden
niet voorkomt.
Tegen medio November, toen de geldhoeveelheid reeds eenigen
omvang had aangenomen, vond een principieele wijziging van het
systeem plaats. De Beschikking Deblokkeering werd in dien zin ge
wijzigd, dat betaling van loonen, salarissen, sociale, uitkeeringen, in
terest, dividend en tantième en beschikkingen door hen, die een zelf
standig beroep uitoefenen, niet meer ten laste van geblokkeerd tegoed,
ongeacht het giraal tegoed konden geschieden, maar eerst moest het
giraal tegoed worden aangesproken, voordat ten laste van geblokkeerd
tegoed kon worden beschikt.
Begin December werd de credietregeling, die hierna nog besproken
zal worden, gewijzigd en tevens werden de uit een oogpunt van vrij
making van geblokkeerde tegoeden belangrijkste Algemeene Vergun
ningen door De Nederlandsche Bank ingetrokken.
Beteekenden dit reeds twee stappen in de richting van beperkin|*
van den toevoer van geld, de derde stap werd half December gedaan
met het algeheel vervallen van het beschikken voor loonen e.d. en
over gelden tot f 100 per week door degenen, die een zelfstandig
beroep uitoefenen, ten laste van geblokkeerde rekening. In het vervolg
zou één en ander geheel uit chartaal geld, vrij of giraal tegoed ge
financierd moeten worden, behoudens uiteraard de gelegenheid indi-
vidueele deblokkeering aan te vragen bij De Nederlandsche Bank.
Bij de Beschikking Deblokk'eering 1945 werden regelen gesteld be
treffende tegoeden bij banken; echter niet ten aanzien van de crediet-
geving en het beschikken over debetrekeningen. Het was aan De
Nederlandsche Bank voorbehouden voor deze materie, die uit een
oogpunt van geldschepping niet onbelangrijk was, regelen te stellen.
Dit geschiedde in eersten aanleg bij een Mededeeling van De Neder
landsche Bank aan de Hoofdgroep Banken van 26 December 1945.
Het beginsel werd gesteld, dat geen crediet mocht worden verleend
of beschikken op een debetrekening toegestaan, zoolang geblokkeerd
tegoed aanwezig was. zulks om te voorkomen, dat de credietnemer in
een gunstiger positie zou komen te verkeeren, dan iemand, die over
geblokkeerd tegoed beschikte. Daarnaast was echter een voorziening
noodig om het financieren in debet mogelijk te maken. Hieraan werd
de oplossing gegeven, dat in debet zou mogen worden beschikt voor
alle betalingen, die ten laste van geblokkeerd tegoed, krachtens de
Beschikking Deblokkeering en de daarop gebaseerde uitvoerige maat
regelen, waren toegelaten. Bij de technische details van deze regeling
zullen wij niet stilstaan.
Nadat de deblokkeering eenigen tijd had gewerkt en, zooals hier-
boven bij de drie stappen terug" werd vermeld, het wenschelijk bleek
bedacht te zijn op vasthouden van geblokkeerd tegoed, maakte
De Nederlandsche Bank een zwenking op het terrein der ctedietgeving.
De moeilijkheid deed zich voor, dat kwantitatief uiterst lastig was uit
te maken, hoever de deblokkeering was voortgeschreden. Werd de
deblokkeering begin December beperkt door de eenigszins ruwe
methode van intrekking van een aantal belangrijke Algemeene Ver
gunningen, terwijl verder op individueele aanvrage meer beperkt zou
worden gedeblokkeerd, dan scheen een correctief daartegenover
wenschelijk. Dit correctief werd vastgelegd in de Algemeene Vergun
ning No. 40 van De Nederlandsche Bank, waarbij aan de banken
credietgeving of het beschikken op een debetrekening werd toege
staan, ook terwijl geblokkeerd tegoed aanwezig was. Krachtens deze
regeling kan geblokkeerd tegoed worden vastgehouden, terwijl de
financiering van bedrijven kan doorgaan, echter in debet. Ter ver
gemakkelijking van de financiering werd de betaling van facturen wan
neer van crediet gebruik wordt gemaakt zonder speciale vergunning
toegelaten. De geldcreatie, die door credietneming plaats vindt, is bij
financiering van goederentransacties van voorbijgaanden aard, daar
de betaling van de geleverde goederen het geld doet terugkeeren.
In dit opzicht is er verschil op te merken met het vrijgeven van ge
blokkeerd tegoed, waardoor geld in het verkeer zou worden gebracht,
waaraan, bij den omvang, die de geldvoorziening in verhouding tot
den goederenstroom had aangenomen, op den duur geen behoefte zou
bestaan. De binding van de zwevende koopkracht werd derhalve door
den maatregel gediend. De regeling in kwestie was verder wenschelijk
uit een oogpunt van bevordering van de omloopsnelheid van het geld.
Het was n.1. gebleken, dat dikwijls deblokkeering tegen overlegging van
facturen werd gevraagd, terwijl een groot bedrag aan vorderingen op
debiteuren uitstond. Was dit eenerzijds toe te schrijven aan vertraging
door technische oorzaken in het giroverkeer, anderzijds scheen de con
clusie niet ongewettigd, dat met het innen van vorderingen geen haast
werd gemaakt om deblokkeering te kunnen verkrijgen. De financiering
langs den weg van crediet, die een duurderen weg beteekent, bleek
geschikt om deze tendentie tegen te werken.
In het bovenstaande zijn slechts de groote lijnen van de uitvoering
van de geldzuivering in 1945 aangegeven. Voor de beoordeeling van
de vraag, of de operatie in elk opzicht zal slagen, moet nog rekening
worden gehouden met factoren op het gebied van de staatsfinanciën,
die nog niet zijn uitgewerkt. Maar wel mag wordèn vastgesteld, dat de
inflatoir werkende geldhoeveelheid, door de bezetting ontstaan, is
gebonden, zoodat een basis is gelegd voor een betere geldpolitiek. En
verder is gebleken, dat de uitvoering kon worden beheerscht en dat
het mogelijk is. gebleken, maatregelen tot gelding te brengen, die door
de ontwikkeling geboden werden geacht. Hiertoe heeft belangrijk
bijgedragen de goede wil, waarmede het ongerief van de geldzuivering
alom in Nederland werd verdragen.
f
BETER
is het, indien er plannen bestaan voor de ouder-
doms- en weduwenverzorging van dert Kassier,
daarmede niet te wachten, tot de leeftijd van
dezen een bezwaar kan vormen.
LAAT
daarom de Centrale Bank U liever thans de
noodige inlichtingen verstrekken omtrent een ge-
schikten verzekeringsvorm op de voorwaarden
van het collectief-contract
DAN
heeft het Bestuur der Boerenleenbank, bij onver
hoopt voor-overlijden van den Kassier zich geen
verwijten te maken, dat de weduwe onverzorgd
achterblijft, en een ander belangrijk punt eener
nauwgezette overweging op dit oogenblik
zal dan de Kassier gedwongen worden zijn werk
bij de Boerenleenbank voort te zetten op een
leeftijd, waarop na jaren van toewijding en trouwe
plichtsvervulling, een onbezorgd bestaan zijn deel
kan zijn.
Overweeg daarom de mogelijkheid eener verzekering eens
BETER LAAT DAN NOOIT
