AIFFEISEN-BODE
INLEVERING DER „HONDERDJES"
KR NIEUWE
GRACHT 29
UTRECHT
ACHT EN TWINTIGSTE JAARGANG No. 3
1 AUG. 1945
OFFICIÉÉL ORGAAN VAN DE
COÖPERATIEVE CENTRALE
RAIFFEISEN-BANK TE UTRECHT
REDACTIE EN
ADMINISTRATIE
IELEF. 15867
VERSCHIJNT
In het kader van de eenigen tijd geleden door de regeering aan
gekondigde saneering van ons geldwezen (waarover wij in het vorige
nummer van de Raiffeisen-Bode in het artikel ,,De erfenis van de
bezettingsjaren en het finantiëel program van de regeering" reeds
iets vertelden) is als eerste maatregel genomen: de waardeloos
verklaring en de verplichte inlevering van de bankbiljetten van
100.—.
Toen wij deze zinsnede in ons zoo juist bedoelde artikel neer
schreven, konden wij nog niet geheel bevroeden, wat dit in de prak
tijk eigenlijk wilde zeggen.
Thans, nu de inlevering achter den rug is, weten niet alleen wij,
maar ook alle aangesloten boerenleenbanken, wat het zeggen wil
„de bankbiljetten van 100.moeten worden ingeleverd".
Al vermoedde men ook wel, dat een dergelijke maatregel zou
komen, de afkondiging geschiedde toch nog geheel onverwacht. Het
was blijkbaar de bedoeling van de regeering, dat alle handelsbanken
en boerenleenbanken op Zaterdag 7 Juli 1945 in kennis zouden wor
den gesteld met de verplichte inlevering der biljetten in de week
van 9 tot en met 13 Juli. Helaas zijn de postverbindingen nog niet
zooals ze vroeger waren, met het gevolg, dat verschillende van onze
boerenleenbanken eerst op Maandag 9 Juli en verscheidene banken
nog later het groote raambiljet met de instructie ontvingen.
Eén van onze banken schreef: „Wij waren geheel onvoorbereid
toen de posterijen op Maandagmorgen 9 Juli j.1. ons de bekend
making van den Minister van Financiën bezorgde en zij kwam voor
ons als een donderslag uit de heldere lucht". Een andere bank deelde
ons mede, dat de kassier voor het eerst iets over de inlevering hoorde
in de uitzending der radio-persberichten van Maandagmorgen 9.15,
terwijl om 10 uur de eerste inleveraar reeds voor de deur stond.
Zelfs lazen wij in een brief:, „Vrijdagmorgen, de laatste dag der
inlevering, werd ons door de Posterijen alhier een aanplakbiljet ter
hand gesteld, waarop wij voor het eerst van de instructie aan de
banken kennis namen."
Maar dit laatste was gelukkig een uitzondering: het betrof een
bank op de Noordhollandsche eilanden.
Het niet tijdig ontvangen van de officiëele kennisgeving was
echter niet de eenigste moeilijkheid voor de boerenleenbanken. Ook
zij, die Zaterdag 7 Juli in het bezit van de kennisgeving waren, had
den door het tusschenvallen van den Zondag maar zeer weinig tijd
om zich eenigszins voor te bereiden. De tijd van voorbereiding was
inderdaad te kort. De Centrale Bank ontving de kennisgeving des
Zaterdags n& kantoorsluiting, zoodat het onmogelijk was de banken
tijdig instructies te geven of voor materiaal te zorgen. Onze circu
laire met de noodige wenken, op 9 Juli met spoed samengesteld en
verzonden, kwam bij een groot deel van de boerenleenbanken eerst
aan, toen de inlevering reeds in vollen gang was. Aan de inleveraars
moest een kwitantie worden afgegeven van een bepaalden inhoud,
een duplicaat van deze kwitantie moest ten kantore van de bank
bewaard blijven, terwijl de inleveraars dienden te worden ingeschre
ven in een register of op lijsten. Bovendien was in het geheel niet
te voorzien, hoeveel personen er zouden komen noch hoeveel bil
jetten er zouden worden ingeleverd.
In normale tijden ging men voor een spoedorder van materiaal
naar den dichtstbijzijnden drukker en liet het benoodigde materiaal
aanmaken, hetgeen door de medewerking der drukkers zoo noodig
in enkele uren kon geschieden.
Maar thans lagen de zaken geheel anders. De papierschaarschte
veroorzaakte al aanstonds groote moeilijkheden; bovendien is voor
het vervaardigen van drukwerken, inzonderheid in grootere hoeveel
heden, de toestemming van de desbetreffende autoriteiten noodig.
Het is vooral het ontbreken van de noodige technische hulpmidde
len (materiaal) geweest, dat de boerenleenbanken de grootste
moeite heeft bezorgd.
In het eene dorp was niet meer dan één kwitantieboekje te
krijgen; ui vele dorpen bestonden geen drukkerijen, die iets konden
vervaardigen; één bank schreef nauwelijks een stuk papier te heb
ben gehad om de noodige aanteekeningen te maken. Weer anderen
beschikten wel over kwitanties, maar niet over carbonpapier, zoodat
alle kwitanties dubbel geschreven moesten worden. Het leentje-buur
spelen kwam in vele gevallen voor.
Vele banken schrijven, dat zij in de week van 9 tot 13 Juli één
onafgebroken stroom van inleveraars hebben gehad; dat er iederen
dag gewerkt is tot 's avonds laat (een enkele bank deelde mede, dat
Vrijdag 13 Juli tot 's nachts 12 uur werd doorgewerkt). Zelfs had
een bank zich vanwege den grooten toeloop van inleveraars genood
zaakt gezien politie-assistentie aan te vragen: van Woensdag tot
en met Vrijdag waren twee politiemannen noodig om te zorgen voor
afzetting en regeling van den toeloop.
Het spreekt vanzelf, dat vele banken, wier geheele personeel be
staat uit den kassier, hulpkrachten moesten charteren. Vele leden
van bestuur en raad van toezicht hebben in de inleveringsweek mede
hun schouders onder het werk gezet. Enkele banken hebben krach
ten van buitenaf moeten aannemen (als gemeentepersoneel e.d.).
Het aantal bezoekers, dat in de week van 9 tot en met 13 Juli bij
de boerenleenbanken is geweest (en waarover we hieronder nog
enkele cijfers geven) is wel een record in de geschiedenis van het
boerenleenbankwezen.
Maar aan alles komt ten slotte een eind en zoo ook aan de inle
vering der bankbiljetten.
Echter was met het sluiten van den inleveringstermijn het werk
voor de banken nog lang niet afgeloopen. De binnengekomen bil
jetten moesten opnieuw geteld worden en dit aantal diende te klop
pen met dat volgens de aangelegde lijst, het register en de dupli
caten der afgegeven kwitanties. Dat er niet terstond overeenstem
ming was en het zoeken naar verschillen menig zweetdruppeltje
gekost heeft, laat zich, gezien de overstelpende drukte en de
warmte, gemakkelijk begrijpen.
Vervolgens dienden de biljetten te worden gebundeld in pakjes
van 100 stuks. Op deze bundels moest het stempel van de bank
worden gezet, alsmede de datum van inlevering bij de Ned. Bank.
Vervolgens diende contact te worde"fl gezocht met het dichtst
bijzijnde Agentschap van de Nederlandsche Bank inzake de inleve
ring der biljetten aldaar. En dan was er nog de moeilijkheid van
het vervoer!
Echter mogen wij met voldoening constateerende boerenleen
banken hebben zich op allerlei manieren en dank zij veel opoffering
er door geslagen. Verschillende banken schreven ons, dat ze welis
waar de drukste week in de geschiedenis van hun' bank beleefd
hadden, maar dat ze het werk toch met genoegen hadden gedaan,
omdat het hier een maatregel gold1 in one aller belang. Inderdaad
de juiste opvatting!
Want indien het aan den eenen kant tot voldoening stemt, dat de
Minister de boerenleenbanken bij dit gewichtige regeeringsbesluit
heeft ingeschakeld, aan den anderen kant legt dit de boerenleen
banken ook de verplichting op om de opgedragen werkzaamheden
zoo goed mogelijk uit te voeren, teneinde de toegekende plaats ook
inderdaad te handhaven.
Noblesse oblige!
De inlevering heeft ons van de zijde der boerenleenbanken veel
practische wenken en opmerkingen opgeleverd. Voor zoover wij ons
hiermede vereenigen konden, zijn ze bijeengezameld en ter kennis
gebracht van de Nederlandsche Bank, zoodat deze er bij de even-
tuëele „volgende ronde" rekening mede kan houden.
Enkele dagen na het begin van de inlevering verscheen er een
persbericht, volgens hetwelk het mogelijk zou zijn om hen, die door
de inlevering in finantiëele moeilijkheden waren geraakt, te helpen.
Daarop verscheen een mededeeling betreffende werknemers, pen-
sioentrekkenden en genieters van lijfrenten. Behalve dit was reeds
in de radio-rede van den Minister van Financiën mededeeling gedaan
van de mogelijkheid om met de ingeleverde biljetten belasting te
betalen.
Echter verschenen over al deze aangelegenheden niet aanstonds
officiëele richtlijnen en mededeelingen buiten die in de courant, zoo
dat wij niet direct in staat waren om de banken, die ons over deze
onderwerpen vragen stelden (we ontvangen hierover iederen dag
tientallen brieven), volledig in te lichten.