NATUURLIJK
„GEBONDEN ECONOMIE."
Een nieuw soort onteigening
In het belang van den wederopbouw.
DE RAIFFEISEN-BODE
Indien cheques of wissels bij de Centrale Bank
betaalbaar gesteld zijn, is het noodzakelijk, dat de
Centrale Bank in het bezit is van een adviseerend
orderbriefje.
Men voorkomt oponthoud en overbodige corres
pondentie door direct een orderbriefje (Form. 066)
te zenden, zoodra uit een ontvangen adviesstrookje
blijkt, dat een rekeninghouder een cheque op de
Boerenleenbank heeft afgegeven, welke betaalbaar
gesteld is bij de Centrale Bank.
De ontwikkeling gaat snel. Was reeds sinds lange jaren
een steeds verdere toeneming van de gebondenheid in het
economisch leven, een steeds verder gaande inkrimping van
de economische vrijheid, waar te nemen, in den laatsten tijd
is het hoe langer hoe sneller deze richting uit gegaan.
De gebondenheid (bestaande in prijsregelingen, productie
regelingen, e.d.) begon sterk om zich heen te grijpen onder
invloed van de depressie, dus na 1930. Aan een agrarische
lezerskring behoeven wij dit niet nader toe te lichten. Nog
meer breidde zij zich uit toen de oorlog tusschen Duitsch-
land, Engeland en Frankrijk uitbrak. En nu, ruim een half
jaar daarna, kunnen wij gerust zeggen, dat vrijwel ons
geheele economisch leven gebonden is of op het punt staat
gebonden te worden. De vrije prijsvorming behoort voor-
loopig tot het verleden. De vrijheid van den consument om
te koopen wat hij wil in de hoeveelheden die hij wenscht,
behoort grootendeels tot het verleden. De vrijheid van den
ondernemer is nog weinig beperkt, maar het is niet onwaar
schijnlijk, dat beperkingen ook voor hem op komst zijn.
De vrijheid tot ontslag van arbeiders is beperkt, en zoo
zouden wij nog wel even kunnen doorgaan.
Men leze in deze constateering van de overgang naar de
vrijwel geheele gebondenheid van het economisch leven
geen critiek. Wij constateeren den overgang slechts zonder
ons te wagen aan een oordeel omtrent het al of niet
wenschelijke er van. De dwang der omstandigheden, de
nood der tijden, maken het uitspreken van een waar-
deeringsoordeel trouwens vrij zinloos.
Of de gebondenheid van het economisch leven zich ook
zal uitstrekken over het bankwezen en speciaal het Boeren
leenbankwezen, is een vraag, welker beantwoording wij
natuurlijk aan de toekomst zullen moeten overlaten. Wij
zullen rustig moeten afwachten en inmiddels moeten
trachten ons huis zoo goed mogelijk in orde te houden.
Bij beschikking van den Opperbevelhebber van Land- en
Zeemacht d.d. 24 Mei j.1. zijn aan den Regeeringscommis-
saris voor den Wederopbouw zeer ruime bevoegdheden tot
onteigening toegekend. Terwijl onteigening volgens de ont
eigeningswet met allerlei waarborgen is omringd en een vrij
langdurige procedure meebrengt, zal de regeeringscommis-
saris kunnen onteigenen door een eenvoudige aanzegging
aan den burgemeester. Hoe de betrokken eigenaar op de
hoogte wordt gesteld van de onteigening, vermeldt de be
schikking niet. Wij nemen echter aan, dat de burgemeester
de aanzegging aan hem zal doorgeven.
De onteigening geschiedt door de aanzegging aan den
burgemeester de eigenaar is zijn eigendom dus reeds kwijt,
vóór hij het weet.
De eigendom gaat op de overheid over vrij van alle
lasten en rechten. Hypotheken gaan dus te niet zoodra de
aanzegging tot onteigening is gedaan.
De overheid zal echter ook bij dit nieuwe soort onteige
ning een schadeloosstelling toekennen; van het grondwette
lijke beginsel „geen onteigening zonder schadeloosstelling"
wordt dus niet afgeweken.
De beschikking geeft omtrent deze schadeloosstelling
echter nog niet veel houvast; zij geeft slechts een zeer korte
en voorloopige bepaling (hetgeen in verband met de
urgentie der beschikking en de zonder twijfel overstelpende
werkzaamheden, waarmee de autoriteiten belast zijn, ook
wel begrijpelijk is). „Volgens nader te stellen regelen," zoo
wordt bepaald „wordt door de daartoe aan te wijzen
instantie een redelijke vergoeding toegekend. Hieraan
wordt toegevoegd, dat bij deze toekenning zooveel mogelijk
rekening zal worden gehouden met de rechten van hypo
theekhouders en andere rechthebbenden.
De Regeeringscommissaris voor den Wederopbouw heeft
nog een andere bevoegdheid gekregen om inbreuk te maken
op het eigendomsrecht hij kan plannen voor den weder
opbouw vaststellen, en een ieder is verplicht de uitvoering
van deze plannen te gedoogen. Deze verplichting geldt met
name voor de eigenaren van onroerende en roerende goe
deren, die bij de uitvoering van zoodanige plannen betrok
ken zijn. Ook hier echter zal indien voor de eigenaren
schade ontstaat, een tegemoetkoming kunnen worden toege
kend en zal met de rechten van hypotheekhouders zooveel
mogelijk rekening worden gehouden.
Waarschijnlijk zullen deze maatregelen voor den weder
opbouw in het bijzonder worden toegepast in steden als
Rotterdam en Middelburg, maar het is niet onmogelijk, dat
ook in enkele plattelandsgemeenten gebruik ervan zal wor
den gemaakt en dat zoodoende ook eenige Boerenleen
banken, als hypotheekhoudsters, ermee te maken zullen
krijgen (hoewel wij hier direkt aan toevoegen, dat onze voor
loopige indruk is, dat onze Boerenleenbanken slechts in
geringe mate bij oorlogsschade zijn betrokken).
Daarom wijzen wij onze lezers op de nieuwe ingevoerde
onteigening en gebruikmaking van particulieren eigendom.
Als in hun buurt plannen voor wederopbouw worden ge
maakt, is het gewenscht, dat zij een oog in het zeil houden
en probeeren te weten te komen, of ook debiteuren der
Boerenleenbanken bij die plannen betrokken zijn. Mocht
dit het geval zijn, dan stelle men de Juridische Afdeeling
der Centrale Bank ervan op de hoogte; deze zal het noodige
verrichten om de belangen der Boerenleenbank veilig
te stellen.
heeft ook de Kassier eener Boeren
leenbank te zorgen voor den
ouden dag.
HET BESTUUR kan die zorgen echter verlichten.
EN HET COLLECTIEF-CONTRACT overbrugt
een deel der finantiëele bezwaren
door belangrijke premie-reductie.
De Centrale Bank
geelt gaarne in
lichtingen.
