DE RAIFFEISEN-BODE.
77
Centrale te Utrecht coöperatieve vereenigingen en bij de
Centrale te Eindhoven vereenigingen volgens de wet van
1855, welke beide categorieën echter ten opzichte van haar
individueele leden de onbeperkte aansprakelijkheid kennen.
Naast deze beide Centrales is later een derde Centrale
opgericht te Alkmaar, waar het systeem werd ingevoerd van
de onbeperkte aansprakelijkheid der locale banken voor de
verplichtingen van haar Centrale. Door haar geringen
omvang toonde deze Centrale geen levensvatbaarheid, ter
wijl bij liquidatie bleek, dat de aangesloten boerenleen
banken een vrij groot bedrag in het liquidatie-tekort moesten
bijdragen.
Controlesysteem.
Het systeem der onbeperkte aansprakelijkheid heeft men
te Utrecht en te Eindhoven nimmer gekend 3), aangezien
een dergelijk stelsel onjuist wordt geacht, omdat het niet
aangaat de locale banken onbeperkte aansprakelijk te stellen
voor de gevolgen van het beheer, dat de Centrale voert.
Niettemin dient te worden vermeld, dat de beperkte aan
sprakelijkheid der banken, aangesloten bij de Centrale te
Utrecht, op grond van de geplaatste aandeelen waarover
aan het slot dezer beschouwing meer een waarborg be
teekent van ongeveer 14 millioen. De huidige reserves
dezer Centrale bedragen ca 4% miloen, terwijl ter opvan
ging van crisis-verliezen bij de locale banken welker
reserves de 20 millioen overschrijden een fonds is
bijeengebracht van ca. f 2 millioen.
De huidige reserves der Centrale van Eindhoven bedragen
ca. 6.2 millioen, die harer aangesloten locale banken ca.
9 millioen. Daarnaast hebben de aangesloten locale banken
van de Centrale van Eindhoven voor de verplichtingen dezer
Centrale een aansprakelijkheid op zich genomen tot een be
drag van 5.320.000.
Overigens dient in het oog te worden gehouden, dat de
Centrales geen lichamen zijn, die naast de locale boeren
leenbanken staan en deze laatste als het ware van boven af
leiden. De ontwikkeling is n.1. niet deze geweest, dat er eerst
Centrales hebben bestaan en dat deze locale boerenleen
banken hebben opgericht, want in werkelijkheid hebben er
juist andersom eerst locale banken bestaan, die de behoefte
zijn gaan gevoelen aan een centrale organisatie, wat geleid
heeft tot de oprichting der beide Centrales.
Inderdaad oefenen deze Centrales geregeld controle uit
op administratie, beheer en liquiditeit der aangesloten locale
boerenleenbanken en in zekere mate op de soliditeit harer
debiteuren, maar in wezen blijft dit een „zelfcontrole" van
het boerenleenbankbedrijf.
(Deposito's en debetsaldi
Het bestaande systeem is deugdelijk gebleken, want het
boerenleenbankbedrijf is de crisis goed door gekomen. Dit
is te danken aan het feit, dat over het algemeen een voor
zichtig beheer is gevoerd; de beperkte locale kring maakt
het voorts ook gemakkelijker voor elke bank de soliditeits-
verhoudingen te overzien. De financieele positie der beide
Centrales mag, zooals uit de bovengenoemde cijfers reeds
zal zijn gebleken, krachtig worden genoemd.
Aansprakelijkheid.
Wat de aansprakelijkheid der locale banken betreft, zij
ten slotte nog gewezen op de bijzondere regeling, die hier
voor bij de Centrale te Utrecht bestaat. De aandeelen dezer
Centrale zijn 500 groot, waarop 50 is gestort; daaren
boven rust op ieder aandeel een aansprakelijkheid van
f 2000. Iedere locale bank, die zich bij de Centrale aansluit,
is verplicht één aandeel te nemen; dit zijn de z.g. „eerste
aandeelen". Aan iedere locale bank die één aandeel ge
nomen heeft, kan op voorwaarde, dat zij natuurlijk crediet-
waardig geacht wordt, een crediet van 10.000 worden
verleend. Wenscht de locale bank een hooger crediet, dan
is zij verplicht een tweede aandeel te nemen; op deze
„tweede aandeelen" behoeft slechts 2 gestort te worden.
Voor elke verdere 10.000, die een zelfde locale bank aan
crediet aanvraagt en ontvangt, is zij verplicht weer een
nieuwe „derde", „vierde" enz. aandeel te nemen, waarop
telkens 2 moet worden gestort 4).
Deze aandeelen kunnen niet worden teruggegeven wan
neer het crediet wordt afgelost; wel is overdracht der aan
deelen aan een andere locale boerenleenbank mogelijk.
Vanzelfsprekend zal niet omgekeerd uit het feit, dat een
locale bank b.v. tien aandeelen der Centrale bezit, mogen
worden afgeleid, dat zij nu voortaan steeds een crediet van
100 000 zal kunnen eischen; indien men uit het genoemde
feit iets zal willen concludeeren mag het alleen dit zijn,
dat de locale bank eens een crediet ter hoogte van 100.000
gehad heeft.
Ook bij de Centrale Bank van Eindhoven bestaat een
dergelijke regeling, met dien verstande, dat elke locale bank
minstens drie aandeelen van 1000 ieder neemt, waarop
10 te storten. Voor elk crediet van 20 000 moet een
extra-aandeel van f 1000, waarop eveneens 10 te storten,
worden genomen. Aan het nemen van elk aandeel is boven
dien een extra aansprakelijkheid van 1000 boven het
nominaal bedrag verbonden.
(Nadruk verboden),
in rek.-courant in mill.
gld.)
Debetsaldi
der boe-
Aangesl.
banken
renleenb. in rek.-crt.
Provincie
Utrecht
Eindhoven
Deposito's
bij Centrales te
Drente
55
8
Eind
Utrecht Eindhoven
Utrecht
Eindhoven
Friesland
103
7
1926
49.4
47.6
8.3
4.5
Gelderland
104
72
1927
62.5
51.6
6.0
4.3
Groningen
70
1928
78.3
58.8
3.9
3.2
Limburg
1
155
1929
72.5
63.3
5.8
4.5
N.-Brabant
18
202
1930
82.8
66.1
7.9
5.2
N.-Holland
119
28
1931
59.5
60.8
10.7
6.0
Overijsel
46
44
1932
49.6
53.0
13.6
8.2
Utrecht
40
8
1933
64.0
54.2
10.9
7.2
Zeeland
58
11
1934
85.7
58.7
6.8
5.3
Z.-Holland
115
31
1935
73.8
59.3
6.3
4.9
1936
83.2
61.5
4.3
4.2
Totaal
729
566
Overgenomen uit ,,De Telegraaf", Avondblad van 19 Maart j.1.
Het artikel geeft een helder en juist beeld van het rente-vraagstuk,
waarvoor wij ons tegenwoordig gesteld zien, en van de werkwijze der
Centrale Banken in het algemeen, zoodat wij meenen goed er mede te
doen onze lezers in de gelegenheid te stellen ervan kennis te nemen.
2) „Hot money' (Eng.) letterlijk heet geld. De uitdrukking wordt
gebezigd voor gelden, die gemakkelijk heen en weer trekken en
waaraan de banken zich dus makkelijk kunnen „branden" (n.1. door
de gelden op minder liquide wijze te beleggen).
3) Dit is niet geheel juist. Van 1898 tot 1904 bestond bij onze
Centrale de onbeperkte aansprakelijkheid.
4) Wat hier over het nemen der aandeelen wordt gezegd, is niet
geheel nauwkeurig. Bij onze Centrale is het nemen van verdere aan
deelen verplicht naarmate men gebuik maakt van crediet de
verleening van crediet op zichzelf doet de verplichting nog niet
ontstaan.
