9
B&B 15e jaargang 2006 06
0
het hoofd.' In Mertens' ogen is coöpera
tief leiderschap dan ook niet iets wat zich
alleen manifesteert in de werktijd van de
hank. 'Coöperaties zijn van oudsher een
deel van het bestaan van mensen, zij die
nen bij te dragen aan het geluk van men
sen. Leden voelen als het goed is dat de
coöperatieve bank iets van henzelf is.
Door het kiezen van de goede bestuur
ders kunnen ze er blijvend invloed op uit
oefenen. De leden moeten voelen dat
zowel de gekozenen alsook de benoem
den er niet zitten voor hun eigenbelang
maar voor het belang van de klanten en
hun organisatie. Leden en ook klanten
voelen heel goed aan hoe oprecht dit is.
Zo is het in mijn ogen van groot belang
dat de raad van commissarissen zich niet
beperkt tot het toezicht houden in enge -
vennootschappelijke - zin. De raad van
commissarissen dient er ook op toe te
zien dat de coöperatieve bank werkt
zoals ze is bedoeld, dat de kernwaarden
worden gerespecteerd.'
Op cruciale posities
Mertens vindt dat coöperatief leiderschap
door de hele organisatie op cruciale posi
ties herkenbaar moet worden ingevuld.
'Het hoeft niet in alle leidinggevende
functies gemanifesteerd te worden, maar
in onze organisatie moeten de dragers
van de beginselen, de normen en waar
den, dominant aanwezig zijn. Zij hebben
een voorbeeldfunctie. Dat geldt in het bij
zonder voor de directieleden en gekozen
leden van bestuur en raad van commissa
rissen van lokale banken en leden van de
raad van bestuur en raad van commissa
rissen van Rabobank Nederland. Het is
aan die dragers van het erfgoed om in
interactie de koers en het beleid voortdu
rend te toetsen aan de beginselen van de
organisatie. Dat gebeurt ook op allerlei
bijeenkomsten, zoals kringvergaderingen,
CKV's en algemene vergaderingen. Ik zou
het toejuichen als dat ook meer zou
plaatsvinden in werkoverleg en vergade
ringen bij Rabobank Nederland. Als
iemand - om wat voor reden dan ook -
niet gelooft in onze filosofie en de daarop
gebaseerde werkwijze is het gewenst of
liever noodzakelijk dat hij of zij zelf, of
anders de organisatie daaruit conclusies
trekt.' Mertens is ervan overtuigd dat
coöperatief leiderschap kan worden ont
wikkeld. Een voorwaarde is wel dat res
pect bestaat voor de leden en de door
hen te bewaken klantenbelangen.
Nederigheid en humor
De coöperatieve voorman zal zich in de
ogen van Mertens ook onderscheiden
door bescheidenheid. 'Ik gebruik vaak
de term nederigheid. Het komt erop neer
dat je jezelf niet vooropstelt, maar je laat
leiden door wat van belang is voor de
ander. Dat kan alleen als er sprake is
van zelfreflectie, zelfrelativering. Dat wil
niet zeggen dat ambitie of prestatiedrang
achterwege moet blijven, integendeel.
Leden, klanten en buitenwereld moeten
voelen dat het belang van de ander
en de organisatie leidend zijn.' Ofschoon
het niet echt veel met coöperatief leider
schap te maken heeft, ziet Mertens bij de
Rabobank graag leiders met gevoel voor
humor. 'Vooral in de intensieve overleg-
cultuur in de organisatie kan een benade
ring van de werkelijkheid of van een pro
bleem vanuit een onverwachte hoek - een
kwinkslag - ineens helderheid brengen en
de besluitvorming versnellen. Bovendien
gaat humor vaak gepaard met onge
dwongenheid en optimisme en dat werkt
zoveel plezieriger. Humor heeft ook iets
te maken met zelfrelativering, weten waar
je sterke punten zitten maar vooral ook
je zwakke punten. Zo kom je tot je wer
kelijke drijfveren en kan je van betekenis
worden voor anderen. Nederigheid, en
ook humor, kan niet zonder zelfreflectie
en dat vraagt oefening, eigenlijk iedere
dag. Een organisatie die beschikt over
veel leiders met deze kwaliteiten, of beter,
deze gaves, is beslist succesvoller.'
Mensgericht
Mertens signaleert dat jongeren de coö
peratie steeds vaker bestempelen als een
moderne en mooie organisatievorm. Met
zichtbaar plezier vertelt hij over instro-
mers die zich - vanuit zichzelf, zonder
sturing van betekenis - ontpoppen als
coöperatieve innovators. Hij wijst erop
dat medewerkers ook de gelegenheid krij
gen een juiste oriëntatie te ontwikkelen.
'Binnen onze coöperatieve ondernemings
vorm laat het management ruimte voor
creativiteit en innovatie. Dat hoor je
Raiff'eisen: Coöperatief leider van het eerste uur.
direct terug als je mensen die van buiten
komen, vraagt de Rabobank te typeren.
Daarmee zijn we last but not least aange
land bij een ander zeer belangrijk ken
merk van coöperatief leiderschap: het
bieden van ruimte aan mensen om zich
zelf te ontplooien. Mensen zijn de bron.
Een coöperatie is mensgericht en biedt
vrijheid en mogelijkheden voor onderne
merschap. Dat betekent ook dat er in de
markt naar de klant toe veel - wat je
kunt noemen - oplossingsruimte aanwe
zig is. Dat is de essentie van het leveren
van klantwaarde.' En daarmee is wat
Mertens betreft de coöperatieve circel
rond. 'Coöperatief leiderschap is bepa
lend voor ons marktleiderschap.'
