Broos herstel
Visie op 2003
Uitgelicht
Eind december presenteerde Rabobank
haar 'Visie op 2003'*. Na het jaar 2002 -
het jaar waarin de door iedereen
verwachte opleving in de kiem werd
gesmoord - voorziet de Stafgroep
Economisch Onderzoek (SEO) voor dit
jaar een broos economisch herstel
1
Klantwaarde/markt
B&B 12e jaargang 2003 01
e Nederlandse economie groeit in 2003
naar verwachting met circa 1,5%. Deze
voorziene groeiversnelling lijkt in het huidige
economische klimaat behoorlijk optimistisch,
maar is in historisch perspectief aan de
magere kant. Daarbij is de vraag of de consu
ment de verwachte economische opleving
het komende jaar als zodanig zal beleven.
Gegeven het huidige negatieve sentiment
zullen werkgevers vooraleerst behoorlijk
terughoudend zijn met het aantrekken van
personeel, terwijl er nog druk wordt gereor-
Nederlandse economie nu structureel gezonder
ganiseerd. De eerste helft van 2003 staat hier
door in het teken van een verdere toename
van de werkloosheid, terwijl de consument
daarnaast wordt geconfronteerd met een
daling van zijn koopkracht, vooral door hoge
re pensioenpremies en lastenverzwarende
maatregelen door de overheid.
Herstel op gezonde basi
Hoewel het consumenten- en producenten-
vertrouwen ook de komende maanden nog
onder druk zal staan, bevindt de Nederlandse
economie zich momenteel in een structureel
betere conditie dan tijdens voorgaande
recessies. Dankzij de gezonde overheidsfinan
ciën en de structureel lage inflatie ligt de
lange rente op een zeer laag niveau. Hiervan
blijft een stimulerende werking uitgaan.
Daarnaast is de arbeidsmarkt een stuk gezon
der. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de relatief hoge
arbeidsparticipatie. Deze ligt nu meer dan
10%-punt boven de arbeidsdeelname in 1982
en 1993. Dit betekent dat er momenteel veel
meer schouders beschikbaar zijn om eventu
ele hogere lasten, die het gevolg zijn van ver
minderde economische dynamiek, te dragen.
Broos economisch herstel in 2003
Naast een gezondere structurele uitgangspo
sitie, is er het komend jaar ook vanuit con
junctureel oogpunt reden voor voorzichtig
optimisme. De Aziatische regio liet in 2002
een solide groei zien, terwijl ook in de
Verenigde Staten sprake is van een aarzelend
herstel. De hiermee gepaard gaande opleving
van de wereldhandel zal zich naar verwach
ting in 2003 doorzetten. Als open economie
profiteert Nederland daarvan. De onzekerheid
over de kracht van deze opleving is echter
niet gering. Met de blijvend kwakkelende aan-
delenbeurzen, de kans op een (langdurige)
oorlog in Irak en een mogelijk aanhoudende
'kopersstaking'van de Nederlandse consu
ment - bijvoorbeeld door een onverwacht
sterk oplopende werkloosheid of een stagne
rende woningmarkt - is het door de SEO ver
wachte herstel omgeven door een aantal uit
gesproken risico's. Voorts zal een relatief forse
toename van de loonkosten in ons land in
2003 de concurrentiepositie van onze export
sector verder onder druk zetten.
Kerngegevens Nederland
Niveaus
2002
200
Inflatie
3,5
2,5
Werkloosheid beroepsbevolking)
2,5
3,2:
Saldo overheidsbegroting BBP)
-1
-0,7:
Overheidsschuld BBP)
51,75
50,:
Saldo lopende rekening BBP)
4
4,5
Volumemutaties (in
Particuliere consumptie
Investeringen
Overheidsconsumptie
Daarmee is de economische basis voor een
herstel van de Nederlandse economie solide.
Toch blijft het wachten op een aanzienlijke
verbetering van het vertrouwen bij consu
menten en producenten.
Risico's toegenomen
Naast positieve punten zijn er ook groeiende
kwetsbaarheden. Zo vormt de schuldquote
van Nederlandse gezinnen een aandachts
punt: de totale schuld in procenten van het
beschikbare gezinsinkomen is tussen 1993 en
2002 bijna verdubbeld. Hoewel daartegeno
ver een nog grotere stijging van het eigen
vermogen staat (vooral door de sterke
waardestijging van de eigen woning) zijn
huishoudens door deze hogere schuldenlast
gevoeliger geworden voor ontslag of een
sterk oplopende rente. Daarnaast is, door het
toegenomen belang van het directe en indi
recte aandelenbezit, ook de invloed van de
volatiele financiële markten de afgelopen
jaren gestegen.
De Nederlandse economie is bezig met een
evenwichtsherstel na een lange periode van
hoogconjunctuur. Omdat de Nederlandse
economie fundamenteel gezond is, verwach
ten we niet dat dit aanpassingsproces door
schiet met een langdurige economische
malaise als gevolg. Het grote wachten is ech
ter op het daadwerkelijk aantrekken van de
internationale handel en, misschien belangrij
ker nog, op een algeheel herstel van het ver-
trouwensklimaat.Tot die tijd zal de vraag naar
bancaire diensten als hypotheken en beleg
gen onder druk blijven. Wel wordt nu flink
gespaard, waarbij laagrisico producten de
voorkeur hebben. Ook het bedrijfsleven is
terughoudend in haar kredietvraag. Pas tegen
het eind van 2003, als de investeringen naar
verwachting weer gaan toenemen, loopt de
financieringsbehoefte weer op.
iet con-
De 'Visie op 2003'en achtergrondstudies bij het t
juncturele beeld voor 2003 en een aantal actuele overi
ge thema's zijn te vinden op www.RabobankVisie.com.
Bron: Rabobank
