Dit jaar leeft
de economie
weer op.
Visie op 2002:
22
Klantwaarde/markt
Fotografie Hans Lebbe
B&B 1 Ie jaargang 2002 I 01
functie hoofd Stafgroep Economisch
Onderzoek, Rabobank Nederland
'80 '81 '82 '83 '84 '85 '86 '87 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03
long-ieading indicator Het beloop van de Rabobank-conjunctuurindicator duidt
- op coniunctureel herstel in de tweede helft van dit jaar.
Het afgelopen jaar is in veel opzichten teleur
stellend verlopen. Hoewel de Stafgroep Eco
nomisch Onderzoek van Rabobank
Nederland een jaar geleden al voorspelde dat
de economie in 2001 een pas op de plaats
zou maken, moet achteraf worden geconsta
teerd dat de groeivertraging veel heviger is
uitgepakt dan indertijd werd voorzien. Met
name in Amerika vielen de ontwikkelingen
tegen. Daar was vanaf maart 2001 zelfs spra
ke van een recessie. De aanslagen van 11 sep
tember 2001 hebben het economisch klimaat
verder geschaad. In het kielzog van de
Amerikaanse economie vertraagde ook de
conjunctuur in de andere grote industrielan
den. Dit trof de Nederlandse uitvoer, die zich
matig ontwikkelde. Doordat ook de binnen
landse economie na vele jaren van hoogcon
junctuur al vertraagde, zakte de economische
groei in ons land ook hevig in.
In de Visie op 2002 voorspellen wij dat de
wereldeconomie dit jaar weer opveert. Het
herstel wordt naar verwachting ingezet in de
VS, waarna Europa zal volgen. Voor Nederland
verwachten wij dat de economie zich aan
vankelijk nog tamelijk zwak zal ontwikkelen,
waarna in de tweede helft van 2002 het her
stel echt overtuigend zal inzetten.
De reden voor onze relatief optimistische
visie is het feit, dat in de meeste industrielan
den de situatie aanmerkelijk gunstiger is dan
bij eerdere recessies. Zo zijn vrijwel overal de
rente en de inflatie laag en zijn de overheids
financiën beter op orde. Daardoor is er ruimte
om de economie vanuit de overheidsbegro
ting een stimulans te geven. Ook is de situatie
op de arbeidsmarkt in met name de Verenig
de Staten en Nederland aanmerkelijk beter
dan een aantal jaren geleden. Overigens is
het optimistische van onze visie nogal
betrekkelijk: het voorziene groeiherstel zal de
komende jaren mager afsteken bij de hoog
conjunctuur van de afgelopen jaren. Ook
denken wij dat het herstel, als het er eenmaal
is, qua kracht toch wat zal teleurstellen. In
eerste instantie denken wij dat de beurzen
duidelijk zullen opveren en dat ook de lange
rente zal oplopen. Als naderhand blijkt dat
het herstel toch wat mager is, zullen zowel de
beurs als de lange rente in de tweede helft
van 2002 naar verwachting weer wat dalen.
De uitgangspositie van de Nederlandse eco
nomie is na 7 jaar hoogconjunctuur ronduit
goed. De overheidsbegroting is in evenwicht,
terwijl de lastendruk is gedaald. De welvaart
ligt op een hoger niveau dan ooit tevoren.
Maar waar ons land zich vooral in positieve
zin onderscheidt is de arbeidsmarkt. In de
afgelopen jaren zijn er honderdduizenden
banen bij gekomen. De werkloosheid is hier
door zeer laag uitgekomen. Zelfs in een jaar
van zeer lage groei, zoals 2001is het aantal
vacatures nog steeds vrijwel even groot als
het aantal werklozen. Desondanks is de
Nederlandse economische groei in 2001 toch
zo sterk terug gevallen, dat deze zelfs bene
den het Europese gemiddelde is uitgekomen.
Dit is vooral veroorzaakt door het wegvallen
van vermogenseffecten vanuit de woning
markt. Deze hadden in de afgelopen jaren de
bestedingen juist extra opgestuwd, en dat
effect viel nu weg.
In het succes van nu ligt echter de belangrijk
ste uitdaging voor de toekomst besloten. De
groei van de afgelopen jaren is zeer arbeidsin
tensief geweest. Uit demografische projecties
blijkt dat de toename van de beroepsbevol
king de komende jaren zal teruglopen. Dat
betekent dat arbeid structureel schaars, en
daarmee duur zal worden, zeker nu er geen
noemenswaardige werkloosheid meer is. Wil
Nederland het groeitempo van de afgelopen
jaren vasthouden, dan zal de groei meer
gedreven moeten worden door een producti-
viteitsstijging. Een snellere toename van de
arbeidsproductiviteit helpt daarbij ook om de
stijgende loonkosten op te vangen. Dit is
nodig om de toename van de loonkosten per
eenheid product binnen de perken te hou
den, teneinde onze internationale concurren
tiepositie te beschermen. Ook het huidige
relatief hoge inflatietempo weerspiegelt in
toenemende mate een snelle stijging van de
loonkosten.
Een langdurig vol te houden loonmatiging is
in de context van structurele schaarste aan
arbeid echter geen haalbare optie meer.Toch
is het van groot belang dat de huidige druk
op de arbeidsmarkt zich niet vertaalt in een te
snelle stijging van CAO-lonen. Een loongolf
zou zich immers direct wreken in een afbraak
van werkgelegenheid aan de onderkant van
de arbeidsmarkt.
Al met al voorzien wij een gematigd positieve
ontwikkeling. Het echte gevaar voor de eco
nomie komt daarbij niet zozeer van de huidi
ge laagconjunctuur, maar van de structurele
schaarste aan arbeid en de daaruit voortvloei
ende loondruk.
De publicatie "Visie op 2002" kan via de Rabobank worden besteld in de Raboshop onder nr. 8106 (kosten 10,70)