21
Bank c-Bestuurder 9e
Maatschappij
In Kopenhagen staat sinds kort
het grootste offshore wind
as park ter wereld. Niets bijzon
ders, maar voor de helft is dit park
eigendom van particulieren ver
enigd in een coöperatie.
De nieuwe economie is hot,
modern en wordt gekenmerkt
door nieuwe structuren. Via het
internet kunnen consumenten,
vragende en aanbiedende partij
en, elkaar eenvoudig vinden: de
stap naar het opzetten van een
coöperatie is dan slechts een klei
ne. Hoe kunnen we projecten in
de buurt opzetten los van de over
heid, maar met waarborging van
het algemeen belang? De coöpe
ratie als bron van samenwerking.
Nadat in de jaren '50 de kerk de
macht en invloed had, in de jaren
'60-70 de politiek aan de touwtjes
trok en in de afgelopen jaren het
bedrijfsleven, de multinationals, de
toon zette, lijkt nu wederom een
kentering zichtbaar. Mensen, bur
gers trekken het primaat naar zich
toe, hebben meer mogelijkheden
om dit te doen en komen op voor
hun zaken. Zij willen inspraak en
meebeslissen.
Op verschillende terreinen kan de
coöperatie aan belang winnen.
Niet uit nostalgie, maar omdat
deze rechtsvorm misschien toch
enkele voordelen heeft. Ook en
wellicht juist in deze tijd nu share-
holders en beurskoersen de eco
nomie lijken te sturen. Als voor
beeld kan de nutssector dienen.
Massaal worden nutsbedrijven
overal in de wereld geprivatiseerd.
Overheden staan onder een libe
rale wind en trekken zich terug op
hun klassieke terrein. De vraag is
echter of privatisering, verkoop
aan de meest biedende, steeds de
gewenste oplossing is. Is de NV of
BV altijd de juiste vorm? Misschien
moeten we naar een meer fijnma
zig systeem. Het genoemde voor
beeld van het windpark in
Denemarken geeft mooi de crux
aan. De leden zijn belanghebben
den, zijn consumenten, afnemers
van de energie. Waar aandeelhou
ders voor rendement gaan, gaan
leden voor nut tegen een interes
sante prijs. En wanneer service,
product of prijs niet goed gere
geld zijn, dan merken de
leden/consumenten dit als eerste.
Dat is anders dan een anonieme
aandeelhouder overzee. Het is de
laatste jaren actueel: wat moeten
we doen met onze (semi-)publie-
ke voorzieningen? Dient de over
heid de netwerken in eigendom
te houden? Hoe ver dienen we de
afvalsector te privatiseren? Blijft
water altijd publiek bezit? Waar
ligt het primaat? Wie beslissen
over het aanbod? En steeds staan
enkele, abstracte, vragen centraal:
waar dient op welk moment en in
welke mate de verantwoordelijk
heid te liggen? En dan zijn er de
bekende doelstellingen: keuzevrij
heid, marktwerking, inspraak, lage
re kosten. Kan de overheid deze
verlangens van de burgers garan
deren? Of moeten we kiezen voor
de BV? Toen de Amsterdamse
kabel verkocht werd aan het
Amerikaanse A2000 was CNN
ineens uit beeld. De kijkers, de
betalers hadden hier niks over te
zeggen gehad. En dat is de para
dox die speelt. Dan blijkt privatise
ring ineens niet te brengen wat
beloofd leek. Het publieke domein
was de mensen afgepakt en een
minder interessant privaat domein
was teruggegeven. Sterker: de
burgers moesten het terugkopen
zonder dat men invloed had op
hetgeen aangeboden werd.
Pluriformiteit, keuzevrijheid en
profijtbeginsel bleken niet te gel
den. Het voorbeeld van A2000 is
exemplarisch. Een democratisch
georganiseerde coöperatie,
bestuurd door leden/consumen
ten, was een goed alternatief
geweest voor zowel de 'stroperige
staat' als de 'kille BV'. Een soort van
derde weg.
Het actualiteitenprogramma Nova
opende er vorig jaar de uitzen
ding mee: de ouderwetse coöpe
ratie is weer terug.
Het coöperatieve denken, het van
onderop organiseren van activitei
ten door de direct betrokkenen
zelf, is modern. Het sluit aan bij
internet, bij inspraak voor burgers,
bij het zeer transparant omgaan
met diensten en producten.
Tevens is de coöperatie nuttig bij
de echte waarborging van publie
ke voorzieningen en het opzetten
van sociale projecten waarbij de
gebruikers een rol kunnen spelen.
Een alternatieve denkrichting. Een
fenomeen dat minder rigide is
dan öf overheid öf markt. Kortom
de oude economie had toch wel
goede structuren of de nieuwe
economie is ouderwetser dan
men denkt. En wat heeft dit alles
voor nut voor de Rabobank?
Tweeërlei. Allereerst is het gerust
stellend dat onze organisatie
structuur toch niet zo gedateerd
is. Op de tweede plaats kan de
Rabobank mogelijk een soort van
expertisecentrum vormen op het
gebied van de coöperatie en der
den adviseren.
mr. Frank A.M. van den Heuvel
Hoofd Publieke Sector Rabobank
Nederland Grootbedrijf
