N
8
Trots
Bij zijn afscheid van de Rabobank geeft prof.
Wim van Dinten, directeur Stategie, een
weergave van de karakteristiek van de
Rabobank. In een indringend betoog geeft hij
aan waarop we ons zouden moeten richten.
andaag las ik dat Nokia op de lijst van
1 naambekendheid in de wereld de
elfde plaats inneemt. Op de eerste
plaats van die lijst staat Coca-Cola, gevolgd
door Microsoft en McDonald's. In business
schools worden de prestaties van McDonald's,
Microsoft en Coca-Cola telkens uit de kast
gehaald om te tonen hoe succes in organise
ren eruit ziet. Nokia zal daar wel aan worden
toegevoegd, net zoals General Electric op die
lijst is gekomen. Eén aspect dat men typerend
vindt voor succes wordt dan sterk benadrukt.
Bij Nokia is het vooral de introductie van digi
tale technologie. Bij General Electric is dat Jack
Welsh, de president die rechtlijnig gaat voor
shareholder value. Bij Coca-Cola is dat het
bewaken van de samenstelling en de kwaliteit
van het product, in verbinding met hun com
municatiebeleid. Bij McDonald's is de stan
daardisatie van bedrijfsprocessen en de
samenstelling van producten de Kritische Suc
cesfactor. Bij Microsoft is de voortdurende uit
gifte van nieuwe softwareversies, en de mar
keting ervan, dominant als factor voor succes.
Het zijn alle drie bedrijven die een standaard
product in een wereldmarkt kunnen zetten
omdat hun product cultuuronafhankelijk is te
gebruiken. De verborgen Kritische Succesfac
tor is de westerse wijze van organiseren. Bij al
deze organisaties spat de company pride van
medewerkers en leiding af.
Bij financiële dienstverleners is het lastiger om
de bedrijvigheid vanuit één product te type
ren dat dan bovendien nog mondiaal kan
worden afgezet. Financiële dienstverlening is
zo nauw verbonden met cultuur, dat het
exporteren van westerse financiële dienstver
lening naar niet-westerse landen direct
gekoppeld is met de export van westerse cul
tuurkenmerken. Het inbrengen van westerse
cultuurkenmerken, vooral Amerikaanse, in bij
voorbeeld Aziatische landen, is een voor
waarde voor de verbreiding van westerse vor
men van financiële dienstverlening. Het
inbrengen van westers kapitaal en vormen
van westerse financiële dienstverlening gaat
dan ook gepaard met het inbrengen van wes
terse vormen van organiseren.
Westerse cultuur staat voor kapitalistische vor
men van organiseren. Het propageren van de
hiervoor genoemde merken op business
schools is synoniem voor shareholder gedre
ven organisaties die bij en in het kapitalisme
passen. Sinds de Muur gevallen is, hebben de
NV- en BV-vormen de wind mee, alsof die heb
ben gewonnen van het communisme. De wer
kelijkheid is dat de democratische samenle
ving mensen in staat stelt zich beter te
ontplooien dan onder communistisch bewind.
De pluriformiteit van organisaties en organisa
tievormen die in onze democratieën ontstond,
was doorslaggevend om het communisme
van Lenin en Stalin op onoverbrugbare ach
terstand te zetten. De markt, de NV en de BV
zijn slechts een paar van de vele vormen van
organiseren die binnen een democratie
mogelijk zijn, maar ze zijn wel expressief voor
het kapitalisme. Ze kenmerken de Ameri
kaanse cultuur.Company pride bij leiding en
medewerkers van de genoemde Amerikaanse
ondernemingen wordt geschraagd door trots
op hun land en cultuur: de ondernemingen
dragen die cultuur uit.
Ik constateer dat het propageren van kapita
listische vormen van organiseren in Nederland
gepaard gaat met simplificering en deprecia
tie van onze cultuurkenmerken en een
opwaardering van Amerikaanse. Het komt tot
uitdrukking in taal: burgers zijn consumenten
geworden, plaatsen waar mensen met elkaar
iets uitwisselen heten markt, Engels is voer
taal in omgevingen waar het Nederlands min
stens zo goed voldoet. De Amerikaanse cul
tuur wordt uitgedragen op TV en in kranten
wanneer dagelijkse emotionele Amerikaanse
gebeurtenissen als belangrijk worden voorge
steld en prominent het journaal en de voorpa
gina's halen.
De shareholder gedreven NV-vorm domineert
de vormgeving van organisaties. Het denken
in die vorm is in ons land zover doorgescho
ten dat zelfs overheden bedrijfsmatige metho
den van commercieel gedreven organisaties
zijn gaan gebruiken. Het is de onontkoombare
erfenis van een Nederlands organisatieadvies
bureau dat begin jaren negentig het boek