Rabobank
100 jaar
Wat een eeuw! Wat een
eeuw! Ze is in alles extreem.
De vooruitgang is extreem.
De catastrofes zijn extreem.
De luxe is extreem en de
armoede is extreem. Er leven
nu extreem veel mensen en
zelfs het weer is extreem.
De afstand tussen woning en
werk is allengs gegroeid,
maar de reistijd is ongeveer
hetzelfde gebleven: zeg 45
minuten. Aan het begin van
deze eeuw liep men en legde
dan 3 tot 4 kilometer af. Nu
neemt iemand de auto of de
trein en is het zo'n 75 kilo
meter. De zakenman reist al
gauw honderden kilometers
en sommigen vliegen mondi
aal. En ook de vakantiegan
ger vliegt al gauw een dui
zend mijl. De ruimte die
mensen nu bereiken en beïn
vloeden, als onderdeel van
hun leefpatroon, is vergele
ken met het begin van deze
eeuw factoren groter. Tijd
heeft ook een andere dimensie gekregen. Wie hoort er
nog van de wasdag, visdag, de marktdag en strijkdag?
Wie kent nog de maaimaand en de oogstmaand? Tijd is
de tijd van de klok, afgeleid van de trilling van een kris
tal. Anno 2000 wordt tijd geconstrueerd voor het plan
nen en inrichten van handelingen. Tijd wordt nu niet
meer afgeleid van patronen van gebeurtenissen. Nu staat
iedereen onder druk omdat iets in een gedachte tijd moet.
Aan het begin van deze eeuw, toen de overgrote meerder
heid van de bevolking nog in de landbouw werkte, was
dat andersom. De dimensies van ruimte en tijd zijn fun
damenteel veranderd. Dat blijkt op tal van manieren. Een
ervan is dat leiders van de economisch belangrijkste lan
den van de wereld met elkaar spreken over de problemen
van de wereld. Vanuit dat perspectief wordt naar het
eigen land gekeken en worden aanpassingen gedaan die
zelfs een decennium terug voor onmogelijk werden
gehouden. Wat een verschil met honderd jaar geleden!
Toen was industrialisatie het aandachttrekkende feno
meen. De discussie ging over de vraag of nieuwe vormen
van organiseren die pasten bij industrialisatie, niet zou
den leiden tot verlies van arbeid. De voorstanders
betoogden dat het juist zou leiden tot welvaart voor
begrijpen. De industrialisatie
had in de 19e eeuw diepe
droefheid en naargeestigheid
gebracht, met arbeidsom
standigheden die onmenselijk
waren. Efet geloof in een
marktmechanisme als middel
om aanbod en vraag op
elkaar af te stemmen had
geleid tot te weinig regule
ring en teveel vrijheid voor
financiers met een uitbui
tende mentaliteit.
Het lot van de arbeider werd
door de socialistische bewe
ging fundamenteel veran
derd. Dit heeft pas in de
tweede helft van de twintig
ste eeuw geleid tot een soci
aal-democratie waarin de
krachten van kapitalisme, socialisme en liberalisme
elkaar duidelijk versterkten. De Europese aristocratie
trok zich het lot van kleine zelfstandige ondernemers en
van achtergebleven gemeenschappen aan. Deze Europese
benadering week af van die in de Verenigde Staten. Daar
stond en staat de ongebreidelde vrijheid van het individu
centraal. Daar was ruimte voor de eigen ondernemings
lust en zag men falen of slagen als ondernemer veel meer
als natuurlijk verschijnsel dat verbonden was met hen die
het ruime westen zochten, de frontier zochten, en in die
ruimte hun eigen gebied op indianen en natuur verover
den. Er was in de Verenigde Staten bovendien geen klasse
van aristocraten. Er was wel een kleine klasse van
extreem rijken die hun geld hadden verdiend in de indus
trialisatie, zoals de Rockefellers en de Carnegies. Zij
gaven grote delen van hun vermogen weg aan doelen die
de gemeenschap op een hoger plan moesten brengen.
In Europa kwamen coöperaties van de grond om de
nood onder kleine zelfstandige ondernemers te lenigen.
Uit dat initiatief stamt ook de Rabobank. Ze is een loot
van die stam. Het honderdjarig bestaan van de Rabo-
bankorganisatie nodigt uit om zich opnieuw bewust te
worden van de omstandigheden van en hij haar ontstaan
iedereen. Dat het zou leiden
tot een explosie van werk en
tot een verbetering van
arbeidsomstandigheden.
Daar waar de nieuwe metho
den werden ingevoerd wer
den die effecten ook zicht
baar. De twijfel was echter te
