Wijffels:
het piramide-
denken loopt
ten einde
<c
Zelf keuzes maken.
Vanaf haar oorsprong staat de Rabobank midden in de
maatschappij. Ze is meegegroeid met de maatschappe
lijke ontwikkelingen. Willen we dat zo houden, dan is
het belangrijk goed aan te voelen in welke richting de
maatschappij zich ontwikkelt en welke consequenties
dat met zich meebrengt. Vanuit een doordachte kijk op
ons tijdsgewricht, stelt Hoofddirectievoorzitter
drs. H.H.F. Wijffels bij diverse gelegenheden zijn gedach
ten aan de orde, niet in de laatste plaats voor de Rabo
bank. Reden genoeg om eens te recapituleren.
ie de uitspraken van Wijffels de laatste jaren
heeft gevolgd kan de boodschap niet zijn ont
gaan: het is meegaan in blijvende verandering
de eenentwintigste eeuw in, of achterblijven als historie
van de twintigste. Hij wijst erop dat de instituties die de
twintigste eeuw hebben gemaakt in een crisis verkeren.
'Doorgaan met het project van de twintigste eeuw is niet
langer een alternatief, zo stelt hij. 'Die lijn is bijna aan
z'n einde gekomen. De sterke gerichtheid op het mate
riële stuit op ecologische grenzen, maar ook op sociale.'
Gevraagd is denken in termen van kwalitatieve in plaats
van kwantitatieve doelstellingen. Zaken zoals duurzaam
heid en leefbaarheid zullen voor het volle pond moeten
worden meegewogen. De bestaande instituties stellen ons
onvoldoende in staat om goed op de nieuwe problemen
in te spelen. 'Die instituties leveren niet meer wat wij wil
len', aldus Wijffels, 'ze zijn paternalistisch, in de vorige
eeuw door elites georganiseerd. Ze zijn top-down georga
niseerd en lopen vast op de mondigheid van het indivi
du.' Deze nuchtere, in bepaald opzicht zeker ook ont
nuchterende gedachtenlijn volgend, zullen we nu de
consequenties moeten trekken uit de eeuw van emancipa
tie die achter ons ligt. Een belangrijke boodschap van
Wijffels is dat we fundamenteel anders naar de dingen
zullen moeten kijken.
Piramide op z'n kop
De sleutel tot veel vraagstukken ziet hij in onze manier van
organiseren. De organisatieconcepten van de twintigste
eeuw gingen uit van een concentratie van kennis aan de
top die vervolgens via de hiërarchie naar beneden werd
geleid: het welbekende piramide-model. Deze manier van
organiseren heeft in onze eeuw veel tot stand gebracht.
Het heeft welvaart gecreëerd. Kennisverspreiding over de
hele bevolking volgde: de emancipatie voltrok zich. Bijna
ieder individu heeft nu de mogelijkheden om zelf keuzes te
maken en initiatieven te nemen. Het ontstaan van andere
behoeftenpatronen is daarmee in de hand gewerkt. Dank
zij de snelle technologische ontwikkeling, de informatie
technologie voorop, kan daarop ook worden ingespeeld.
Wijffels constateert dat het door de spreiding van kennis
moeilijk is geworden organisaties nog vanuit de top te
sturen. Een omkering van het organisatieprincipe dient
zich aan. Het denken van boven naar beneden maakt
plaats voor het denken van onderaf. Hogere niveaus zijn
niet langer 'opdrachtgever', maar worden dienstbaar aan
de lagere, uitvoerende niveaus. Daar liggen uiteindelijk
de maatgevende contacten met de markten. De dingen
worden specifieker georganiseerd rondom specifieke
wensen van mensen. Grote, uniformerende collectivitei
ten worden losgelaten en allerlei meer gedifferentieerde,
vaak kleinschalige verbanden, gevormd.
Rabobank-netwerk
Voor de Rabobank heeft zich de noodzaak aangediend
om anders naar klant en markt te kijken. Het concept
I Z