Prof. Van Luuk:
'Bestuurders zijn per definitie
MAATSCHAPPELIJK GEVOELIG'
In de Centrale Kringvergadering van 24 maart komt een opmerkelijk onderwerp aan de orde: een brochure over de
Signatuur van de Rabobank, over normen en waarden in een coöperatieve bankorganisatie. Wat is het belang om
energie te steken in een dergelijke nota en waarom een bespreking op bestuurlijk niveau?
Je kunt tegenwoordig geen krant
meer openslaan en geen discussiepro
gramma op de T.V. bekijken, of er
wordt aandacht gevraagd voor het
vraagstuk van de normen en waarden.
Waar komt die aandacht vandaan? Is het
een modeverschijnsel
dat vanzelf weer over
gaat, of moeten wij er
van uitgaan dat ook binnen onze orga
nisatie steeds vaker houdingen en han
delingen worden getoetst aan regels,
waarover wij nadrukkelijk hebben ge
praat?
Wij spraken hierover met prof.dr.
H.J.L. van Luijk, hoogleraar in de be
drijfsethiek. een bij uitstek deskundige
op dit terrein.
'Normen en waarden is een onder
werp van alle tijden, maar ik moet toe
geven dat juist in de huidige tijd veel
aandacht naar dit onderwerp uitgaat. En
dat is begrijpelijk. Iedere samenleving
heeft behoefte aan bepaalde normen, die
als houvast kunnen worden gehanteerd
bij het handelen. De naoorlogse gene
ratie heeft gevoelige verschuivingen
meegemaakt op dit terrein. De normge-
ving vanuit religie, politiek en traditie
heeft duidelijk aan gezag ingeboet.
Toch blijft de behoefte aan houvast, aan
normgeving bestaan. Houvast wordt ge
vonden in steeds wisselende allianties,
waarbij soms politieke partijen, soms
een baan of functie en dan weer de re
latie met een bepaalde persoon of groe
pering bepalend zijn. In de huidige tijd
speelt daarbij ook nog een rol de over
vloed aan informatie die wij individu
eel te verwerken hebben. Die informa
tie roept veel vragen op. Alles ligt min
der vast dan in het verleden; ligt minder
voor de hand. De omgeving vraagt om
standpunten, om stellingnames, maar
evenzeer om het afleggen van verant
woording. Daar verklaar ik ook de be-
Normen en waarden
hoefte uit dat steeds meer groeperingen,
maar ook ondernemingen behoefte heb
ben hun normen op papier te stellen en
deze normen te bespreken met hun me
dewerkers. En dat wordt dan niet ge
daan omdat het in zo'n onderneming
niet goed gaat en om
dat men als het ware
behoefte heeft aan het
wat strakker formuleren van de regels,
maar omdat men alom behoefte gaat
voelen aan een moreel houvast: waar
om doen we de dingen eigenlijk zoals
we ze doen? We leven in een tijdperk
van individualisering. Je zou kunnen
stellen dat juist een dergelijk op het in
dividu gericht tijdperk weinig behoefte
zou hebben aan discussies over normen
en waarden. Toch is het tegendeel waar.
Individualisering heeft namelijk te ma
ken met de autonomie van mensen die
staan voor normen die ze belangrijk vin
den. Individualisering wordt ten on
rechte vaak gelijk gesteld met norm
loosheid', aldus prof. Van Luijk.
Dienstbaarheid en
verantwoordelijkheidsgevoel
Hij onderscheidt twee soorten co
des waarin de normen en waarden zijn
vervat. In de eerste plaats zijn dat streef-
codes die open zijn en een beeld geven
van een bepaald na te streven ideaal in
houding en gedrag, maar die moeilijk
afdwingbaar zijn. Daarnaast onder
scheidt hij grenscodes, waarin vrij exact
is aangegeven hoe mensen zich in be
paalde situaties dienen te gedragen en
vooral welke gedragingen zij moeten
nalaten. 'De door de Rabobank opge
stelde code is overwegend een streefco-
de en dat past naar mijn gevoel goed in
uw coöperatieve structuur. Een nadeel
hiervan is overigens wel dat lezers zo'n
code vaak wat wollig zullen vinden. U
gebruikt termen zoals dienstbaarheid en
Bank Bestuurder 2e jaargang nummer 2 pagina 16
