Idealen, veerkracht van samenleving
volwassen burger, die voor zichzelf op
komt, die individueel en groepsgewijs,
meer eigen verantwoordelijkheid krijgt.
Bijvoorbeeld voor boven-minimale
voorzieningen, waarbij een recht
streeks verband gelegd wordt tussen
lusten en lasten. In zo'n sociale markt
economie zijn de voorzieningen er nog
wel, maar 'free riders-gedrag' in de
vorm van het afschuiven van de finan
ciële lasten op een anonieme collecti
viteit wordt veel moeilijker.'
Heffingen voor oplossing
milieuvraagstuk
De bewustwording rond het tweede
maatschappelijke probleemveld, het
milieu, is een heel eind gevorderd. De
vraag is tegenwoordig minder of het
probleem moet worden aangepakt,
maar meer hoe en in welk tempo.
Wijffels ziet een effectieve aanpak
door maximaal gebruik te maken van
het prijsinstrument, via heffingen.
Milieukosten worden op die manier
een onderdeel van de kostprijs van het
produkt. Een heffingenstelsel heeft het
voordeel dat het ondernemingen in
staat stelt zelfstandig keuzes te ma
ken. Men kan zelf calculeren of -gege
ven een bepaald heffingsniveau- een
produktietechniek nog rendabel is en
daarop investeringsbeslissingen base
ren.
'In het algemeen zullen heffingen
tot gevolg hebben dat bestaande tech
nieken economisch sneller verouderen
en dus sneller door schonere technolo
gie moeten worden opgevolgd. Een
'Alleingang' van Nederland in dit ver
band is echter onmogelijk, gelet op de
grote export-gerichtheid van onze eco
nomie. Daarom is een aanpak van het
milieuprobleem via de prijs minimaal
een zaak van Europese dimensies. En
op sommige terreinen zelfs ruimer dan
dat.'
Het derde vraagstuk, de verhouding
tussen hoogontwikkelde en minderont-
wikkelde landen in de wereld, zal vol
gens Wijffels in de komende tijd zeer
aan scherpte winnen.
'Enigszins onvriendelijk gezegd is
dat vraagstuk tot nog toe goeddeels
blijven hangen in de sfeer van missie
en zending en de jaarlijkse donatie die
daarbij hoorde. Daar zal het in de ko
mende periode niet bij kunnen blijven.
Op den duur zullen alle wijken in het
dorp dat de wereld is geworden, een
redelijk aandeel in de welvaart opei
sen.'
Op straffe van een steeds verder
aanwassende stroom mensen uit de
minder bedeelde wijken, die zich aan
onze grenzen zullen verdringen -met
alle problemen van dien voor overbe
volking en druk op de loonstandaard-
is er volgens de hoofddirectievoorzitter
maar één oplossing. Die bestaat uit
het versneld opnemen in het proces
van internationale arbeidsverdeling
van de landen uit de tweede (Oost-
Europa) en de derde wereld.
Daarvoor zijn twee dingen nodig.
Enerzijds een ruime toegang tot onze
markten. En anderzijds de bereidheid
tot overdracht van kennis en technolo
gie, ook via investeringen. Eigenlijk
zouden de huidige GATT-onderhande-
lingen hierover moeten gaan. Helaas
hebben ze meer het karakter van een
onderonsje tussen de drie grote han
delsblokken. Mijn ideaal op dit terrein
Wijffels sprak over
idealen tijdens een
symposium in Leiden.
luidt als volgt: het aanbrengen van een
internationale dimensie in de sociale
markteconomie, zodanig dat minder
ontwikkelde landen kansen krijgen
om voor onze markten te produceren
en daardoor te participeren in de
welvaart.'
De onderneming als
instrument
Bij het oplossen van de hiervoor ge
noemde vraagstukken is dus nog ruim
te voor idealen, maar geldt dat ook op
het niveau van de individuele onderne
ming. 'Of is het daar allemaal puur
winstbejag en materialisme?' vroeg
Wijffels zich af.
'Maatschappelijk gezien is de on
derneming geen doel op zich, maar
een instrument bij het realiseren van
bepaalde strevingen. Via de coördina
tie van de markt worden de particuliere
belangen van degenen die samenwer
ken in de onderneming en maatschap
pelijke wensen en behoeften in eikaars
verlengde gebracht. Althans dat is
idealiter het geval. Als de afstemming
via de markt tekort schiet, ligt het voor
de hand de condities zo aan te passen
dat een uitkomst meer in lijn met de
wensen mogelijk wordt. De onderne
ming functioneert binnen het grotere
geheel van de samenleving. In het
concept van de sociale markteconomie
gaat het erom in die samenleving zo
danige condities te hanteren dat on
dernemingen een maximale bijdrage
leveren aan het bereiken van maat
schappelijke doelstellingen.'
Indachtig zijn voorkeur voor markt
conforme prijsmaatregelen boven bu
reaucratische regelgeving pleitte
Vervolg op
pagina 26
