7*oop
Nieuw vermogensrecht
toepast, echter wel een informatie
plicht: hij moet ze tijdig aan de weder
partij geven. Indien dat redelijkerwijs
niet mogelijk is, moet worden meege
deeld waar de algemene voorwaarden
zijn gedeponeerd en dat deze op ver
zoek worden toegezonden. Het niet
voldoen aan de informatieplicht kan tot
gevolg hebben dat de rechter bepalin
gen uit de algemene voorwaarden niet
van toepassing verklaart.
Zelfs als de algemene voorwaarden
van toepassing zijn, kan de rechter
een bepaling ongeldig verklaren als die
voor de betrokkene onredelijk is. De
rechter let daarbij onder meer op de
aard van de overeenkomst, de wijze
waarop deze tot stand is gekomen, de
wederzijdse belangen en overige om
standigheden.
Een ondernemer die algemene
voorwaarden wil hanteren, doet er
goed aan om in offertes, brieven en
dergelijke te vermelden dat er algeme
ne voorwaarden van toepassing zijn en
eventueel waar deze zijn gedepo
neerd (bijvoorbeeld bij de Kamer van
Koophandel en Fabrieken of de griffie
van een rechtbank). Ook verdient het
aanbeveling om de algemene voor
waarden tijdig aan de wederpartij te
overhandigen.
Consumentenbescherming
Eén van de opvallende wijzigingen
in het nieuwe vermogensrecht is de
grotere wettelijke bescherming van de
particuliere consument. Speciale be
scherming geniet de consument tegen
onredelijke algemene voorwaarden.
In de wet wordt een aantal bepalin
gen opgesomd die in een overeen
komst met een consument zonder
meer als onredelijk worden aange
merkt (de zogenaamde 'zwarte lijst') of
die vermoed worden onredelijk te zijn
(de grijze lijst'). Bepalingen die op de
zwarte lijst staan, zijn nietig: ze zijn
dus zonder meer niet geldig. Bedingen
op de grijze lijst zijn vernietigbaar: zo'n
voorwaarde mag alleen worden toege
past als wordt aangetoond dat die be
paling voor de consument niet onrede
lijk is.
Een voorwaarde die op de zwarte
lijst staat, is bijvoorbeeld het beding
om de overeengekomen prijs binnen
drie maanden te verhogen, tenzij de
wederpartij het recht heeft om de over
eenkomst te ontbinden. Een voorbeeld
van een bepaling op de grijze lijst be
treft de verplichting tot het afnemen
van andere zaken (koppelverkoop),
tenzij dit redelijkerwijs van de consu
ment kan worden gevergd. Het beding
in hypotheekakten dat de geldlener
verplicht is zijn gefinancierde woning te
verzekeren, is niet aan te merken als
onredelijk, omdat de financier mag ver
langen dat de waarde van het onder
pand niet onder schade te lijden heeft.
De wet geeft een jaar, dus tot 1 ja
nuari 1993, de tijd om thans bestaande
algemene voorwaarden aan te passen
aan het nieuwe recht. Algemene voor
waarden die voor het eerst vanaf 1 ja
nuari 1992 worden gebruikt, dienen
echter al direct geheel te voldoen aan
de wettelijke regeling.
Consumentenkoop
Een ander onderwerp in het ver
nieuwde deel van het BW is een spe
ciale regeling voor de zogenaamde
consumentenkoop. Het gaat daarbij
om de verkoop van een roerende zaak
door een ondernemer aan een parti
culiere consument. Verhandeling van
een auto tussen twee ondernemers of
tussen twee particulieren is dus geen
consumentenkoop. Wel de koop van
een auto door een particulier van een
garagebedrijf.
De regels die betrekking hebben op
de consumentenkoop, zijn veelal van
dwingend recht. Bepalingen die daar
van ten nadele van de koper afwijken,
zijn dus niet geldig. Zo is dwingend
voorgeschreven dat bij bezorging het
risico van het gekochte produkt pas
vanaf het moment van bezorging voor
de koper is. Een ander voorbeeld van
een dwingende bepaling: bij niet tijdig
herstel van een defect aan het gelever
de is de koper bevoegd het produkt
door een derde te laten herstellen en
de kosten op de verkoper te verhalen.
De nieuwe wet bevat ook een aan
tal bepalingen ter bescherming van de
particulier die borg staat voor de finan
ciële verplichtingen van een derde (het
gaat dus niet om borgstelling in de za
kelijke sfeer). De belangrijkste be
schermende bepalingen zijn dat de
borgtocht schriftelijk moet zijn aange
gaan en dat het maximumbedrag van
de borgtocht moet zijn vastgelegd.
Bovendien heeft de particuliere
borg het recht om de borgtocht op te
zeggen. Het moment waarop dit kan is
afhankelijk van de periode waarvoor
de borgtocht is aangegaan. Bij opzeg
ging blijft de borg wel aansprakelijk
voor het bedrag van de schuld op het
tijdstip van opzegging.
Pand- en hypotheekrecht
Op dit moment komt het veel voor
dat roerende zaken (bijvoorbeeld voor
raden of inventaris) of vorderingen op
debiteuren in eigendom worden over
gedragen aan een schuldeiser. Voor
de bank of andere schuldeisers biedt
die overdracht een zekerheid bij het
eventueel niet nakomen van de ver
plichtingen door de schuldenaar. De
nieuwe wet verbiedt de eigendoms
overdracht tot zekerheid en de cessie
van vorderingen. In plaats daarvan is
het mogelijk een zogenaamd stil pand
recht op roerende zaken en vorderin
gen te vestigen.
Dit stil pandrecht houdt in dat de
debiteur, de pandgever, bepaalde za
ken verpandt zonder dat hij ze uit han
den geeft. Het pandrecht is dus niet
voor derden kenbaar. Bij stil pandrecht
op vorderingen wordt van de verpan
ding geen mededeling gedaan aan de
debiteur van de verpande vordering.
Een stil pandrecht moet worden geves
tigd bij notariële akte of bij een onder
handse akte, die wordt geregistreerd
bij de Inspectie der Registratie en Suc
cessie. Het pandrecht ontstaat pas bij
de registratie.
Naast het stil pandrecht blijft het
mogelijk een 'gewoon' pandrecht te
vestigen op roerende zaken. In dat ge
val moet het onderpand uit de macht
van de pandgever worden gebracht.
Een akte is dan niet noodzakelijk. Op
vorderingen kan ook een pandrecht
gevestigd worden dat terstond aan de
debiteur van de verpande vordering
wordt meegedeeld. Daartoe is wel een
akte vereist, maar deze behoeft niet
notarieel te zijn en ook niet geregis
treerd te worden.
In het hypotheekrecht
treden eveneens be
langrijke wijzigingen
op.
mr. W.H.G.A. Filott
Juridische en
Fiscale Dienst
21 Rabobank 11/91
