15 jaar C& T
systemen, milieuvriendelijke processen
en kwaliteitszorg.
Het belang van export nam voor het
MKB toe, relatief groeide de uitvoer
sneller dan die van het grootbedrijf.
Het exportaandeel in de omzet bleef
echter ruim onder dat van het grootbe
drijf. Door de beperkingen die nu een
maal verbonden zijn aan kleinschalig
heid, is het MKB primair georiënteerd
op het binnenland en op dichtbij gele
gen exportmarkten als Duitsland en
België.
Eisen ondernemerschap
De eerste edities van Cijfers
Trends maken melding van aanmerke
lijke veranderingen, maar in de meest
recente uitgaven klinkt zo mogelijk nog
meer turbulentie door. De goede ont
wikkeling van de economie in de afge
lopen jaren wordt weerspiegeld in de
economische kengetallen van het
MKB. Aan het eind van de jaren tachtig
is de gemiddelde rentabiliteit gestegen
tot boven de 10% en is het eigen ver
mogen, graadmeter voor de financiële
weerstand, met jaarlijks 1% toegeno
men tot boven 30% gemiddeld. Ook
het investeringsniveau is de laatste ja
ren vergelijkbaar met dat in het groot
bedrijf, nadat het er jarenlang wat on
der is gebleven.
Het gaat dus in het algemeen goed
met het MKB, maar de eisen aan het
ondernemerschap worden steeds ho
ger. Voor continuïteit is het noodzake
lijk om èn een sterke marktpositie èn
een concurrerend kostenniveau te re
aliseren.
Een sterke marktpositie, zo mogelijk
gebaseerd op een aansprekend merk,
biedt zicht op een goed prijsniveau.
Om onderscheidend op de markt te
kunnen opereren moeten ondernemin
gen veel energie en middelen steken
in innovatie van produkten en proces
sen. Produkten en diensten zijn sneller
verouderd dan vroeger; de levenscy
clus wordt korter door technologische
ontwikkelingen en door toenemende
internationale concurrentie. Ook door
marktverzadiging worden ondernemers
gedwongen steeds met iets nieuws te
komen. Bovendien maakt marktseg-
mentatie het mogelijk om voor de vele
potentiële doelgroepen onderscheiden
de produkten te maken.
Het is daarom niet verwonderlijk dat
de uitgaven voor speur- en ontwikkel
werk de afgelopen tien jaar verdubbeld
zijn. Bedrijfsleven en overheid gaven er
in 1989 samen f 10 miljard aan uit. Het
merendeel hiervan wordt overigens
door het grootbedrijf aangewend. Het
MKB is minder gewend om planmatig
te vernieuwen. In dit licht bezien is het
afschaffen van de Instir-regeling, een
iituTTm
"ttiMlf
zetmarkt en het optreden van overca
paciteit stimuleren ondernemers in het
zoeken naar markten waar bedrijven
en consumenten een gevarieerd aan
bod op prijs stellen en het noodzakelij
ke prijsniveau willen betalen. Deze me
daille heeft echter twee kanten: de ex
porten nemen verder toe, maar de im-
portcijfers vertonen eenzelfde beeld.
Voor bepaalde groepen ondernemers
ontstaan kansen, terwijl andere zich
eerder bedreigd voelen.
Bij het observeren van al deze
trends ontstaat het beeld dat er steeds
hogere eisen worden gesteld aan de
kwaliteit van de bedrijven en dus van
de mensen die er werken. Omvangrij
ke netwerken moeten worden opgezet
en onderhouden om voldoende geïn
formeerd te zijn. Het valt op dat in dit
complexe bedrijfsleven nieuwe specia
listische bedrijven een start kunnen
maken, terwijl veel bestaande bedrij
ven samenwerkingsverbanden aan
gaan of volledig samensmelten met
andere om de activiteiten in de toe
komst voort te kunnen zetten.
De segmentatie in de
detailhandel deed zich
voor in een groot aan
tal bedrijfstakken.
drs. J.J.B. van de Pol
Bedrijfstakonderzoek
subsidie voor innovatie-inspanningen,
een ongelukkige manoeuvre.
Concurrerend kostenniveau
Om het kostenniveau concurrerend
te houden of te krijgen heeft het stre
ven naar werken op een optimale
schaalgrootte de afgelopen jaren nieu
we dimensies gekregen. Onder meer
door micro-elektronika werd het moge
lijk om reeds met een kleine produktie-
omvang het laagste kostenniveau te
realiseren.
Scherper organiseren werd tevens
een ingang om een lager kostenniveau
tot stand te brengen. Voorbeeld hier
van is de toenemende belangstelling
voor kwaliteitszorg, waarbij men een
tweeledig doel nastreeft: het leveren
van een betrouwbaar produkt èn het
reduceren van de kosten die veroor
zaakt worden door fouten. Ook de aan
dacht voor logistiek illustreert het stre
ven naar een meer kostenbewust han
delen. Goederenstromen binnen een
bedrijf en activiteiten tussen bedrijven
worden verfijnd doorgemeten teneinde
de laagste voorraadniveaus en de
meest efficiënte route te ontdekken.
Trends in het grootbedrijf als terug
trekking op de kernactiviteiten en het
uitbesteden van bepaalde werkzaam
heden hebben kansen voor kleine be
drijven gecreëerd. De statistieken van
de industrie laten dan ook een toene
mend marktaandeel van het kleinbe
drijf zien.
De toenemende belangstelling voor
internationalisatie heeft te maken met
de voorgaande ontwikkelingen. Verza
diging van de eigen binnenlandse af-
