MKB versterkte
positie in
de industrie
15 jaar C T
Precies 15 jaar geleden verscheen de eerste
editie van de Rabobank-uitgave Cijfers
Trends. Dat jaar werden 23 bedrijfstakken in
detailhandel en ambacht beschreven. Dezer
dagen verscheen de vijftiende editie, waarin
maar liefst 75 branches in het midden- en
kleinbedrijf aan bod komen. Er is een parallel
te trekken tussen de veranderingen in het
rapport en de ontwikkelingen in het MKB:
groter, gevarieerder en hoger gewaardeerd.
Vijftien jaar geleden werd de formu
le van Cijfers Trends ontwikkeld. Be
oogd werd in kort bestek informatie te
verschaffen aan intermediairs en on
dernemers over situaties en trends in
de belangrijkste bedrijfstakken binnen
het midden- en kleinbedrijf. Met het
boek in de hand kon de positie van
een onderneming worden gespiegeld
aan de stand van zaken in de be
treffende bedrijfstak. Ook moest de uit
gave een hulpmiddel zijn bij toetsing
van ideeën over ontwikkelingen. Tot de
komst van Cijfers Trends bestond
zo'n samenvattend rapport niet, waar
door geïnteresseerden veel zoek- en
studiewerk moesten verrichten.
In de eerste editie werden schetsen
van 23 bedrijfstakken, voornamelijk in
de detailhandel, gebundeld. In volgen
de uitgaven werd het aantal bedrijfstak
ken uitgebreid, de systematiek vergroot
en het uiterlijk verfraaid. Sinds enkele
jaren worden de belangrijkste gege
vens ook op diskette aangeboden. Re
sultaat van deze aanpassingen is dat
de vijftiende editie een zeer aantrekke
lijk boekwerk is geworden, waarin 75
branches besproken worden.
Wie de vijftien uitgaven van Cijfers
Trends doorneemt, krijgt een repre
sentatief beeld van alle sectoren van
handel, industrie en diensten waarin
het MKB een rol van betekenis speelt.
Ook is een vergelijking mogelijk van de
economische situatie in de diverse ja
ren. In 1977 vertoonden de economi
sche cijfers vrij veel gelijkenis met die
van nu. Groeicijfers, in volume geme
ten, van rond 3% zijn ook nu herken
baar. De dalende groei van de koop
kracht tot verwaarloosbare cijfers toen
doet denken aan de actuele positie.
Opmerkelijke verschillen waren het ho
gere inflatieniveau (van 6 a 7%) en de
lagere werkloosheid (plm 225 000).
Het valt op dat het MKB eind jaren
zeventig, qua aandeel in de werkgele
genheid, een relatief sterkere positie
had in handel- en dienstensectoren
dan tegenwoordig. In de industrie
daarentegen is het MKB nu van meer
belang geworden: de banengroei in de
industrie komt blijkbaar voor een groot
deel op het conto van het midden- en
kleinbedrijf.
Marktsegmentatie
detailhandel
De eerste edities van Cijfers
Trends behandelden zoals gezegd
voornamelijk detailhandelsbranches.
Het is interessant om na te lezen wel
ke trends de detailhandel in de tweede
helft van de jaren zeventig vertoonde.
De consumentenuitgaven via de detail
handel vertoonden een tendens tot
stagnatie: in het bijzonder aan voeding
werd relatief minder besteed en men
gaf meer uit aan andere zaken, zoals
bijvoorbeeld wonen.
Het marktaandeel van het MKB in
de detailhandel in voedings- en genot
middelen lag in 1977 nog op 74% (nu
54%), maar moest jaarlijks 1 a 2%
daarvan prijsgeven aan het grootbe
drijf. Vooral het aantal bedieningsza
ken nam fors af. In de andere sectoren
van de detailhandel bleef het MKB-
marktaandeel gemiddeld stabiel op
circa 73% (nu 69%).
De stagnerende economie rond
1980 verhevigde bij de detailhandel
het gevecht om de consumentengul
den. In deze strijd gingen ondernemers
meer dan voorheen marktsegmenten
onderscheiden. Daarin paste het creë
ren van specifieke winkelformules, bij
voorbeeld op basis van prijs ('cash and
carry'), zelfbediening (witte merken en
discount-zaken), assortiment (verbre
ding in warenhuizen), specialisatie
(verdieping in agf- en brood/banket
speciaalzaken), koopgemak (postor
der, rijdende winkel) en kwaliteit (am
bachtelijk, extra voorlichting of nazorg).
Veel zelfstandige ondernemers
overleefden de moeilijke start van de
jaren tachtig door consequente over
schakeling op een winkelformule of
konden zelfs op eigen kracht nieuwe
vestigingen openen. Anderen sloten
zich aan bij een samenwerkingsver
band (bijvoorbeeld een franchise-ke-
ten) of gingen op in een andere organi
satie, waardoor de zelfstandigheid vol
ledig opgegeven werd. Per saldo nam
het aantal zelfstandige detaillisten af;
het aantal vestigingsplaatsen is echter
gestegen.
Terugval conjunctuur
Niet alleen de detailhandel veran
derde, in verscheidene andere delen
van het bedrijfsleven waren eind jaren
zeventig eveneens structuurwijzigin
gen zichtbaar. Oorzaken waren ook
hier de terugval van de conjunctuur en
het ontstaan van deelmarkten.
Er vond sanering plaats vanwege
overcapaciteit of markt-terugval, onder
meer in de bouw en de textielindustrie.
In weer andere sectoren trachtte men
de concurrentiepositie te versterken
via kostenreductie, schaalvergroting,
automatisering of efficiency-operaties.
Leveranciers aan de detailhandel
speelden met dit soort activiteiten in op
de concentratietendens in die detail
handel.
Marketing kreeg meer aandacht:
marktonderzoek werd steeds vaker het
startpunt van activiteiten. Op het ter
rein van bedrijfsvoering werden de eer
ste aanzetten zichtbaar van informatie-
