De financiële probie- de vraag naar medische zorg (van de
men in de ziekenhui- totale Nederlandse bevolking is meer
zen zijn van structu dan 83% tevreden over de eigen ge-
reie aard. zondheid, voor senioren ligt dit percen
tage op 61%). Verder stimuleert het
toenemend medisch kunnen het ge
bruik van gezondheidsvoorzieningen.
Budgetfinanciering
Alom leeft het besef dat de gezond
heidszorg een evenwicht moet vinden
tussen goede en medisch verantwoor
de zorg enerzijds en gelimiteerde bud
getten anderzijds. Van de totale kosten
voor gezondheidszorg nemen de zie
kenhuizen ongeveer een kwart voor
hun rekening. Het is dan ook niet ver
wonderlijk dat juist hier gezocht wordt
naar besparingen en dat de budgetpro
blemen vooral in de ziekenhuizen wor
den gevoeld.
Met ingang van 1983 moeten zie
kenhuizen werken met het zogenaam
de systeem van budgetfinanciering.
Deze maatregel maakte een einde aan
een systeem waarbij zonder wezenlijke
beperkingen de werkelijk gemaakte
kosten werden vergoed. Bij die open-
eind-financiering was het voor de over
heid niet gemakkelijk de kosten van de
gezondheidszorg te beheersen.
Het budgetsysteem komt er in de
kern op neer dat ziekenhuizen jaarlijks
volgens een zekere systematiek bud
getten krijgen toegewezen. Daarbij
hebben zij een zekere vrijheid in de
wijze waarop de gelden worden ge
bruikt. Een onderdeel van het budget
systeem zijn de zogenaamde produk-
tie-afspraken, gericht op het aantal uit
te voeren behandelingen. Een onjuiste
inschatting van het aantal verrichtingen
zal resulteren in budgetafwijkingen.
Onder- of overschrijdingen van het
budget komen in principe voor reke
ning van het ziekenhuis zelf. Zo is het
macro-economisch gezien mogelijk de
kosten van de gezondheidszorg gelijk
te stellen aan het totale budget (dan
ook wel de aanvaardbare kosten ge
noemd).
De (aanvaardbare) kosten van de
algemene en categorale ziekenhuizen
bedroegen in 1989 ruim f 9,7 miljard,
die van de academische ziekenhuizen
ruim f 2,3 miljard. Per ziekenhuisbed
komt dit overeen met (afgerond)
f 180 000 voor de algemene en cate
gorale ziekenhuizen en f 345 000 in de
academische ziekenhuizen.
De kostenontwikkeling in de zieken
huizen kent de laatste jaren een be
trekkelijk gematigd verloop. Zowel als
aandeel van de totale kosten in de
zorgsector als in termen van de reële
kostenontwikkeling is er sprake van
enige daling. Ten opzichte van de an
dere sectoren in de gezondheidszorg
slaan de ziekenhuizen uit oogpunt van
kostenontwikkeling zeker geen slecht
figuur. In de periode 1985-89 boekten
de ziekenhuizen een gemiddelde kos-
tengroei van 1,5% per jaar, terwijl
deze voor de totale zorgsector 2,8%
bedroeg.
Verreweg het grootste deel (58%)
van de kosten in ziekenhuizen zijn
loonkosten (zie ook de grafiek). Deze
zijn in de afgelopen periode jaarlijks
met gemiddeld 2% toegenomen, voor
namelijk als gevolg van de stijging van
de CAO-lonen voor het ziekenhuiswe
zen. Ruim een kwart van de kosten be
treft de zogenaamde materiële kosten,
waartoe behoren de voedings-, medi
sche en verzorgingsmiddelen. De kapi
taalkosten vormen de kleinste post met
16 Zij zijn in de laatste jaren echter
wel relatief sterk gestegen door de ren
te-ontwikkelingen en met name door
de investeringen in ziekenhuizen.
In de periode 1985-1989 namen de
investeringen in de algemene en cate
gorale ziekenhuizen toe van f 642 mil
joen tot f 893 miljoen per jaar. Dit is toe
te schrijven aan enkele omvangrijke
nieuwbouwprojecten, maar ook be
staande ziekenhuizen hebben soms
omvangrijke (vervangingsinvesterin
gen gedaan, bijvoorbeeld in medische
apparatuur.
Reserves aanspreken
De grafiek geeft ook aan dat de to
taal beschikbare budgetten de laatste
jaren meestal achterbleven bij de uit
gaven. Dit verschil komt tot uiting in de
reserve-mutatie. De krapte in de bud
getten voor de ziekenhuizen zal er
gens een weerslag moeten krijgen. In
de praktijk kan het erin resulteren dat
ziekenhuizen gedwongen worden om
naast bedrijfseconomische keuzes ook
ethische en sociale keuzes te maken,
vooral als in de loop van het jaar blijkt
dat de budgetten op raken.
Ziekenhuizen kunnen dan voor het
