vragen wordt hier serieus behandeld.
Het hoeft zeker niet zo te zijn dat wij
de posities van actiegroepen ook
daadwerkelijk onderschrijven of over
nemen. Maar als er argumenten zijn
die hout snijden, moetje goed luiste
ren.'
Eén van de onderwerpen van maat
schappelijk debat was het afgelopen
jaar de problematiek van schuldenlan
den. 'Op dat terrein zijn wij, gelukkig,
een nagenoeg te verwaarlozen factor.
Onze uitzettingen daar zijn van een mi
nimale omvang. Mede daardoor kun
nen we ons permitteren een politiek te
voeren van omzetting van leningen in
deelnemingen in bedrijven in het be
treffende land. Als je, zoals sommige
Amerikaanse banken, je hele vermo
gen daar hebt uitstaan, is dat natuurlijk
veel moeilijker. Door leningen om te
zetten in deelnemingen, bevorder je de
activiteiten in die landen en draag je
dus bij aan een stukje welvaart. Ook
levert het aan de zijde van de bank
nog bepaalde revenuen op.'
Een ander onderwerp dat het afge
lopen jaar in de maatschappelijke dis
cussie nadrukkelijk naar voren kwam,
is de relatie tussen agrarische bedrij
vigheid, milieu en dierenwelzijn. Ook
hierover klopten actiegroepen aan bij
de Rabobank.
'Daar heb ik een heel uitgesproken
opvatting over', reageert de hoofddi
rectievoorzitter. 'Als men ons vraagt de
financieringsactiviteiten voor intensieve
veehouderijbedrijven stop te zetten of
aan bepaalde voorwaarden te binden,
dan kan daar geen sprake van zijn. Wij
hebben een verantwoordelijkheid naar
de mensen die met die agrarische acti
viteit hun boterham verdienen. Wij zijn
solidair met die mensen.
Tegelijkertijd vinden we dat we ook
moeten streven naar een gezond
milieu. En als je het zo bekijkt, kun je
zeggen dat de huidige wijze van inten
sieve veehouderij een overmatige be
lasting van de natuurlijke omgeving be
tekent. Onze opvatting is dat wij moe
ten meehelpen om zo snel mogelijk
aan deze ongewenste situatie een ein
de te maken. Maar dat doen we niet
door de ondernemers in die sector te
laten vallen. Wat we kunnen en willen,
is het subsidiëren van onderzoekpro
jecten die bijdragen aan de oplossing
van de problematiek. Ook het financie
ren tegen de best mogelijke voorwaar
den van milieu-investeringen hoort
hierbij.'
Kanteling landbouw
Het milieu is één van de kernproble
men waarmee de agrarische sector nu
en de komende jaren wordt geconfron
teerd. Een tweede hoofdthema is de
noodzaak tot een meer marktgerichte
produktie, die vooral ook te maken
heeft met het terugtreden van de (Eu
ropese) overheid als prijsbepaler voor
agrarische produkten.
'Door de jaren heen heeft de agrari
sche sector bewezen groot te zijn in
ondernemingskracht en vernieuwings
kracht. Iedere keer weer kon na aan
passingen een sterke sector overblij
ven, zij het veelal in afgeslankte vorm.
En naar mijn verwachting zal dat ook
nu weer het geval zijn, als we door
deze fase van heroriëntatie heen zijn.
Heroriëntatie op twee terreinen: op
een beter ecologisch functioneren en
op een meer marktgericht functione
ren. Dat zijn zeer ingrijpende proces
sen die een soort kanteling teweeg zul
len brengen in de positie van de land
bouw. Die kanteling roept veel weer
standen op, ook meningsverschillen
waardoor de relatieve eensgezindheid
die jarenlang in de sector heeft be
staan, onder druk is gekomen.
Sommigen proberen als het ware
die kanteling tegen te gaan, anderen
zijn al zo ver dat ze zeggen: dat is een
onvermijdelijke beweging. Die tweede
groep is meer bezig met de vraag hoe
het landbouwbeleid en de positionering
van individuele sectoren en bedrijven
kunnen worden aangepast aan de
nieuwe situatie. De twee benaderingen
lopen door elkaar heen, waardoor het
beeld ontstaat van een onbestemd
richtinggevoel in de sector.'
Wijffels laat er geen misverstand
over bestaan welke benadering hem
het meeste aanspreekt. 'Er is maar
één zicht dat produktief is: hoe moeten
de landbouw en het landbouwbeleid er
uitzien in en na de kanteling. Willen we
een sterke economische sector behou
den, en dat potentieel moeten we ze
ker niet verloren laten gaan, dan moe
ten er schonere produktiemethoden
komen en dan moet de landbouw zich
inderdaad oriënteren op de behoeften
in de markt.
Hoe je dat doet is met nogal wat on
zekerheden omgeven. Nieuwe, scho
nere produktiemethoden zijn veelal
nog in een experimenteel stadium. Die
hebben nog niet ten volle bewezen dat
ze mogelijk zijn en dat ze ook econo
misch mee kunnen. Die onzekerheid
leidt dikwijls tot een defensieve hou
ding, die wel begrijpelijk is, maar wei
nig produktief.
Aan de produktenkant geldt zo'n
beetje hetzelfde. Ondernemers hebben
jaren met het perspectief geleefd dat
het 'vangnet Brussel' er was. Dat per
spectief mag niet helemaal verdwijnen,
want het zou een misslag zijn om te
denken dat de landbouwmarkten volle
dig zonder regulering kunnen. Maar
het vangnet zal zeker op een lager ni
veau komen en ook dat geeft onzeker
heden. Sectoren die in de beschutting
van het Brusselse beleid hebben ge
leefd, moeten de weg op die de tuin
bouw de afgelopen jaren met succes is
gegaan.'
De mening dat veranderingen on
ontkoombaar zijn, blijkt ook uit de
handtekening die Wijffels zette onder
het landbouwmanifest dat begin no
vember door een aantal opinieleiders
werd gepubliceerd. 'Dat manifest is
ontstaan vanuit een betrokkenheid met
ontwikkelingen in de sector en in een
poging om beleidsideeën neer te leg
gen die een antwoord zouden kunnen
vormen op alle veranderingen. Nu wil
het ongeluk dat het manifest maar zeer
ten dele in de publiciteit is gekomen.
Uitsluitend de voorgestelde uitbreiding
van natuurgebieden heeft aandacht
gekregen, terwijl interessante sugges
ties voor het milieu- en inkomensbeleid
in de agrarische sector buiten beeld
zijn gebleven. Daardoor is een zeer
eenzijdige discussie ontstaan, die een
verkeerd licht heeft geworpen op de
bedoelingen van het stuk. Hierdoor is
bij sommigen ook een zekere twijfel
ontstaan aan mijn persoonlijke loyali
teit met de agrarische sector. En als
één ding een volstrekt onjuist beeld
zou geven, dan is dat het wel.
RC
De agrarische sector
moet zich heroriënte
ren op een beter eco
logisch en een meer
marktgericht functio
neren. Ingrijpende pro
cessen die Wijffels ty
peert als 'een soort
kanteling in de land
bouw'.
