Normen en waarden
voorbeeld de kwaliteit van het produkt,
de produktiewijze en de relatie met de
omgeving (zoals het milieu) is als een
commitment, een belofte aan de afne
mer en de potentiële afnemer.
Het laat zich aanzien dat steeds
meer consumenten zich in het koopge
drag naast overwegingen van
prijs/kwaliteitsverhouding ook door
deze aspecten laten leiden. Zo wordt
Prof. Brand: 'Bedrijfsethiek steeds belangrijker'
Ondernemen heeft door de eeuwen heen regelmatig op gespannen voet
gestaan met ethische normen en waarden. Toch lijkt het erop dat het onder
werp bedrijfsethiek steeds meer in de belangstelling komt. Dat de Universiteit
Twente in 1988 een bijzondere leerstoel Toepassingen van Organisatiewaar
den en Bedrijfsethiek' instelde, onderstreept deze tendens. De leerstoel, die fi
nancieel wordt ondersteund door de Rabobankorganisatie, wordt bekleed door
dr. A.F. Brand.
Volgens prof. Brand is
communicatie een
sleutelbegrip in de be
drijfsethiek.
Naar het oordeel van prof. Brand is de huidige aandacht voor bedrijfsethiek
geen modeverschijnsel of rage. maar praten we over een fenomeen dat de ko
mende tijd alleen maar belangrijker zal worden.
'Een ondernemer wordt bij het bepalen van zijn beleid geconfronteerd met
drie factoren die onderling met elkaar in verband staan: strategie, structuur en
cultuur', stelt Brand vast. 'De manager van gisteren en vandaag heeft vooral
aandacht voor strategie en structuur. Hij is ook in die traditie opgevoed. In mijn
visie wordt in de toekomst de factor cultuur steeds belangrijker. De mens
wordt de meest zwaarwegende factor bij het bepalen van beleid. En omdat je
de mens en zijn omgevingsfactoren niet los van elkaar kunt zien, zal de ma
nager steeds meer een totaaloverzicht moeten hebben over de zaken waar hij
mee bezig is.'
In bedrijfsethiek is het vaak een kwestie van zorgvuldig manoeuvreren tus
sen verschillende belangen. 'In de ethiek kun je spreken van een bovenwaar
de en een onderwaarde, net zoals bij je bloeddruk', licht Brand toe. 'Een on
dernemer kan de boven- en onderwaarde bepalen door zijn gedrag. Hij kan
problemen vermijden door maatschappelijk actief te blijven en signalen uit de
maatschappij op waarde te schatten. Dat neemt overigens niet weg dat je on
danks een actieve opstelling en goede argumenten toch nog tegen problemen
kunt aanlopen. Vaak gaat het dan om een andere beoordeling van de zwaarte
van verschillende ethische overwegingen.'
Naar het oordeel van prof. Brand is communicatie een sleutelbegrip in de
bedrijfsethiek. 'Enerzijds omdat praten met je doelgroepen inzicht geeft in de
meningsvorming en het ethisch besef bij derden en anderzijds omdat praten je
de mogelijkheid biedt om je ingenomen standpunten toe te lichten.'
Communiceren is zinvol voor ondernemers die de door hun bedrijf gehan
teerde normen en waarden als een 'plus' voor hun onderneming beschouwen,
maar is ook verstandig als op een meer defensieve manier met bedrijfsethiek
wordt omgegaan. Prof. Brand: 'In dat licht wil ik er bijvoorbeeld voor pleiten
dat ondernemers altijd proberen in contact te komen met eventuele actievoer
ders die zich tot hun bedrijf richten. Soms levert dit de mogelijkheid invloed uit
te oefenen op het beleid van de actiegroep, maar in ieder geval levert een ge
sprek een goed inzicht in de gedachtenvorming binnen zo'n organisatie.'
er bijvoorbeeld door een consumen
tenorganisatie in de Verenigde Staten
sinds enige jaren een gidsje uitgege
ven onder de titel 'Shopping for a bet
ter world'. Hierin worden tal van onder
nemingen 'doorgelicht' aan de hand
van onderwerpen als grondstoffenge-
bruik, milieubescherming, banden met
Zuid Afrika, vrouwenemancipatie bin
nen de onderneming en dotaties aan
maatschappelijke doelen. Het is
slechts een voorbeeld: duidelijk moge
zijn dat de consument nieuwe (extra)
maatstaven zal hanteren. Ook binnen
Nederlandse ondernemerskringen -zie
bijvoorbeeld Albert Heijn, waar kwali
teit, gezondheid en milieu belangrijke
thema's zijn- is men zich in toenemen
de mate van deze trend bewust.
Wat hierboven werd opgemerkt
over het bedrijfsleven in het algemeen,
geldt in tenminste even sterke mate
voor het bankbedrijf, dat alleen bij de
gratie van het vertrouwen van het pu
bliek kan functioneren. Daarom is het
bankwezen gebaat bij een goede repu
tatie. Zo zijn accuratesse en degelijk
heid noodzakelijke eigenschappen die
niet alleen door de Nederlandsche
Bank worden geëist, maar ook door
het publiek worden verwacht en ge
waardeerd. De normen en waarden
binnen het Nederlandse bankbedrijf
zullen voor een belangrijk deel door
deze karaktertrekken worden bepaald.
De prominente rol van het bankwe
zen binnen het economisch bestel
geeft immers ook alle reden tot zorg
vuldigheid. Zo worden er middelen toe
vertrouwd die voor elk van de crediteu
ren grote belangen vertegenwoordi
gen. Anderzijds betekent het verlenen
van een krediet het creëren van een
wederzijdse (afhankelijkheids)relatie
die met bijzondere zorg -zeker ook
vanuit de bank- omgeven behoort te
worden. Helderheid over de bancaire
doelstelling en een visie op de wijze
waarop die bereikt moet worden, kan
duidelijkheid brengen over het ant
woord op de vraag: waar staat mijn
bank in feite voor en wat kan ik ervan
verwachten?
Rabobank eigen set van
normen en waarden
Waar we tot nu toe schreven over
het bankwezen in het algemeen, wordt
het nu tijd de schijnwerper te richten
op de Rabobank, die een specifieke
set van normen en waarden heeft.
Vele daarvan hebben een lange histo
rie, waarbij de herkomst direct terug te
voeren is naar de oorsprong van het
coöperatief kredietwezen. Belangrijk is
daarbij vast te stellen dat de hantering
van de (ethische) opvattingen niet sta
tisch of star is gebleken, maar zich in
