Een stijl van
bankieren
Normen en waarden
'Een cultuurschok, maar
uitermate positief',
verwoordde de directeur van
een plaatselijke Rabobank
zijn ervaringen bij de
overstap van een
handelsbank naar de
Rabobankorganisatie. 'Er is
een wezenlijk verschil; puur
vanuit betrokkenheid.'
Zo'n signaal staat niet op
zichzelf. De stijl van opereren
van elke onderneming wordt
ingegeven door tal van
factoren. Normen en waarden
spelen daarin een belangrijke
rol. Wat is de betekenis van
bedrijfsethiek, waaruit
normen en waarden
voortkomen? En welke
centrale waarden bepalen het
optreden van de
Rabobankorganisatie? Een
terreinverkenning.
Toen enkele jaren geleden de
Rabobankorganisatie haar doelstellin
gen onder de loep nam - en in feite
herbevestigde - werd daarmee de
marsroute voor de nabije toekomst be
paald. Het antwoord op de belangrijke
vraag waar de coöperatieve bank voor
staat, is immers ook maatgevend voor
de wijze waarop de organisatie zal
moeten functioneren. Voor een deel
heeft dat betrekking op de structuur
van de organisatie, lees: de formele in
terne en externe verhoudingen. Maar
zeker niet minder is in dat verband ook
de cultuur in het geding: de wijze waar
op bestuurders en medewerkers met
relatiegroepen en met elkaar omgaan.
Het gedrag en de houding zijn vaak
veel minder concreet beschreven dan
bijvoorbeeld een organisatiestructuur
met haar functionele relaties. Zij zijn
echter niet minder belangrijk, want het
feitelijk gedrag en de stijl van optreden
zijn uiteindelijk bepalend voor de kwali
teit van de dienstverlening aan de le
den en cliënten.
Cruciaal wordt dan de vraag, hoe
het gedrag en de houding kunnen wor
den geduid. Er gaat - ook intern - be
hoefte ontstaan aan maatstaven waar
aan het handelen kan worden getoetst.
Impliciet gehanteerde normen en
waarden moeten in feite expliciet wor
den gemaakt.
Bedrijfsethiek in groeiende
belangstelling
'Business is business': een uit
spraak, die in de zakelijke sfeer wel
eens valt. meestal in een poging om
een hard standpunt (ten eigen bate) te
rechtvaardigen. Zo'n uitspraak zal bin
nen Rabokringen niet gauw vallen.
'Een typische Rabo aanpak' is daaren
tegen een begrip dat -zeker binnen
eigen gelederen- aan duidelijkheid niet
te wensen over laat: een werkwijze
waarbij belangen evenwichtig worden
afgewogen en waarvoor in brede kring
instemming bestaat.
Deze twee uitspraken zeggen iets
van de normen en waarden die binnen
de organisatie worden gehanteerd.
Wat is in feite de betekenis van deze
wat moeilijk te definiëren begrippen?
Normen en waarden zijn onderde
len van ethiek: de leer die zich bezig
houdt met opvattingen over goed en
kwaad: over zaken, die als nuttig en
nastrevenswaardig worden beschouwd
en anderzijds opties die afgewezen en
tegengegaan moeten worden.
leder individu heeft -gevoed door
ontwikkeling en levensbeschouwing
denkbeelden over goed en slecht. Nor
men en waarden zijn dan ook in princi
pe persoonlijke opvattingen. Die con
statering heeft sommigen de vraag
doen stellen of er eigenlijk wel sprake
kan zijn van zoiets als bedrijfsethiek.
Toch zouden we er gevoeglijk van uit
kunnen gaan dat er binnen een bedrijf
of organisatie eenstemmigheid van op
vatting kan bestaan -of ontstaan- over
wezenlijke uitgangspunten: de doel
stelling en de wijze waarop die gereali
seerd zou moeten worden. Op dezelf
de gronden zal men zich als organisa
tie beperkingen opleggen uit het oog
punt van 'fatsoen' of 'goed burger
schap'.
In de laatste jaren ondervindt be
drijfsethiek in ondernemerskringen een
groeiende belangstelling. Die ontwik
keling heeft vele achtergronden, waar
bij een van de belangrijkste overwegin
gen stellig de toenemende mate zal
zijn waarin het bedrijfsleven door de
samenleving aangesproken wordt op
zijn functioneren. De belasting van het
milieu, het grondstofgebruik, de relatie
met derde-wereldlanden zijn thema's
die regelmatig conflictstof opleveren.
Dat vraagt om het kiezen en verduide
lijken en soms heroverwegen van
standpunten die tot nu toe misschien
als vanzelfsprekend zijn ingenomen.
De overwegingen om tot een stand
puntbepaling te komen zijn overigens
niet alleen van defensieve aard. Het
gaat niet uitsluitend om situaties waar
in de onderneming door 'de buiten
wacht geattaqueerd' wordt. Er zijn vol
doende andere (positieve) ovenwegin
gen om zich op het terrein van bedrijfs
ethiek uit te spreken.
Normen en waarden zijn immers
richtinggevend aan het interne functio
neren van de onderneming of organi
satie. Een ieder die daarbinnen ope
reert, doet dat vanuit een begrippenka
der, waarbinnen gedragsregels aan
vaard en als zinvol ervaren worden.
Het kwaliteitsstreven van Japanse en
gerenommeerde Duitse ondernemin
gen zijn bekende voorbeelden van al
gemeen gedeelde waarden binnen een
produktiegemeenschap. Individuen die
op dit punt een andere instelling heb
ben kunnen binnen zo'n verband een
voudigweg niet functioneren.
Externe betekenis normen en
waarden
Ook in externe richting, naar de af
zetmarkt en andere relatiegroepen,
hebben normen en waarden betekenis.
Een duidelijke stellingname over bij
drs. P. de Munck
Mortier
Communicatie en PR
27 Rabobank 9/90
