Publieksacceptatie biotechnologie
Om een voorbeeld te noemen: toen de
eerste mensen werden ingeënt, be
stond er ook veel angst en weerstand.
Elke nieuwe technologie wordt met
aarzelingen begroet.
Kennis en acceptatie
Er bestaat een wisselwerking tus
sen de acceptatie door het publiek en
de verdere ontwikkeling van biotechno
logie. Als het publiek geconfronteerd
wordt met nieuwe controversiële ont
wikkelingen, waar men niet op voorbe
reid is en waar men niet over kan mee
praten, is er een grote kans op heftige
emotionele reacties. Het kan zijn dat
daardoor bepaalde produkten en dien
sten niet worden gekocht. Zowel om
economische als publicitaire redenen
zou dit een rem zijn op verdere bio-
technologische ontwikkelingen.
Niemand is erbij gebaat dat simpel
weg wordt afgewacht of de acceptatie
er komt. Het achteraf meten van de
publieke opinie aan de hand van de
omzet is geen goede graadmeter. Dan
is bij de consument inmiddels mis
schien sprake van angst en onbegrip,
terwijl er wellicht ook al een stuk kapi
taalvernietiging heeft plaatsgevonden.
Beter is het om 'de Nederlander' in
een vroeg stadium in de gelegenheid
te stellen zich een gefundeerd oordeel
te vormen over de pro's en contra's
van de biotechnologie. En dan moet er
nog heel wat gebeuren, want recente
onderzoeken hebben weer eens aan
getoond dat het grote publiek niet of
nauwelijks op de hoogte is van dit
onderwerp. Zo zou slechts één op de
twee Nederlanders van 16 jaar en ou
der het woord biotechnologie wel eens
gehoord hebben. Hooguit éénderde
kent de juiste betekenis van het begrip.
Begrippen als 'DNA' en 'genetische
manipulatie' zijn verhoudingsgewijs bij
meer mensen bekend, maar worden
vooral met het manipuleren met men
sen in verband gebracht. Men denkt in
de eerste plaats aan het creëren van
supermensen.
Goed of slecht
Wie een mening heeft over biotech
nologie, is vaak uitgesproken voor of
tegen. Biotechnologie is dan -zonder
dat men dit verder beredeneert- goed
of slecht. Enige ruimte voor nuancering
ontbreekt. Naast deze groep voor- en
tegenstanders zijn er ook mensen die
wel geïnteresseerd zijn. maar zich nog
niet echt een mening hebben gevormd.
Tenslotte is er ook een grote groep, die
zich niet zo voor het onderwerp inte
resseert.
Het ziet er naar uit dat de houding
van het publiek sterk afhankelijk is van
de aard van de biotechnologische toe
passing. Zo zal men ongetwijfeld veel
positiever staan ten opzichte van ge
netisch gemanipuleerde lichaamscel
len die als therapie tegen kanker wor
den gebruikt, dan tegenover biotech-
nologisch bereid BST om de melkpro-
duktie bij koeien te verhogen. Met an
dere woorden, de houding is afhanke
lijk van een persoonlijke beoordeling
van zowel de positieve als negatieve
effecten van een bepaalde toepassing.
Samenvattend kan worden gecon
stateerd dat de kennis bij het publiek
sterk achterloopt bij de snelle ontwik
keling op het gebied van biotechnolo
gie. Dat is een slechte zaak, want een
gebrek aan kennis is een goede voe
dingsbodem voor onbegrip en onge
fundeerde meningen. De kans is niet
denkbeeldig dat angst en weerstand
wordt opgeroepen.
Zo wordt een klimaat geschapen
dat politieke consequenties kan heb
ben. Want niet alleen de publieke ken
nis begint steeds verder achterop te lo
pen, dat geldt ook voor de nationale en
internationale politieke besluitvorming.
Ook in de politieke arena is geen dui
delijkheid, laat staan overeenstemming
over wat wel of niet gewenst en toe
laatbaar is. Dit zou kunnen leiden tot
stringente overheidsmaatregelen, die
een gezonde ontwikkeling van deze
nieuwe, revolutionaire technologie on
nodig blokkeren. Als men er in het bui
tenland eerder in slaagt om een even
wichtig en beheersbaar model op po
ten te zetten, gaat dit ons exporteren
de bedrijfsleven geld en banen kosten.
Voorlichtingsplatform
Het huidige draagvlak in de samen
leving voor de toepassing van biotech
nologie is te karakteriseren als relatief
smal, instabiel, niet altijd even gefun
deerd en niet richtinggevend ten aan
zien van het wat en het hoe van bio
technologische ontwikkelingen. Een
voldoende breed en gefundeerd draag
vlak zal alleen tot stand kunnen komen
via een brede maatschappelijke dis
cussie.
Elke belangengroep is gebaat bij het
doorbreken van de politieke en maat
schappelijke impasse en daardoor bij
een maatschappelijk verantwoorde toe
passing van biotechnologie. Dit geldt
voor hen die vooral de voordelen van
biotechnologie zien, maar ook voor hen
die meer oog hebben voor de nadelen
en gevaren. Diverse belangengroepen
hebben dan ook al nadrukkelijk hun be
hoefte aan open pluriforme voorlichting
kenbaar gemaakt.
Open en pluriforme voorlichting
houdt in dat zowel de beloften als de
vragen ten aanzien van risico's en de
gewenstheid van bepaalde ontwikke
lingen evenwichtig belicht worden. Dit
heeft niet alleen consequenties voor
de boodschap, maar ook voor de af
zender. De beoordeling van de bood
schap is mede afhankelijk van het ver
trouwen dat de ontvanger heeft in de
bron.
Het creëren van een voorlichtings
platform kan een prima instrument zijn
om open en pluriforme voorlichting te
bedrijven. Zo'n platform moet dan wel
worden gesteund door een brede
groep betrokkenen en belanghebben
den uit bedrijfsleven, overheden, we
tenschap. consumenten en milieu-or
ganisaties. Het platform doet geza
menlijke voorlichtingsinspanningen,
maar laat de participanten de vrijheid
om daarnaast eigen activiteiten te on
dernemen.
Bij de samenstelling van het voor
lichtingsplatform moet de werkbaar-
Biotechnologie houdt
beloften in, maar roept
ook vragen op over
onbedoelde nevenef
fecten en over de
wenselijkheid van be
paalde ontwikkelingen
Ir. A.R. Sjauw-Koen-Fa
Rabobank Nederland
Biotech Venture Fund
BV
Ir. N. van Doorn
17 Rabobank 5/90
