Wetgever
beïnvloedt bancaire
automatisering
Automatisering en recht
Bij de voorbereiding en invoering van
automatisering in een bedrijf moet met nogal
wat zaken rekening worden gehouden.
Wellicht minder voor de hand liggend, maar
zeker niet onbelangrijk zijn de juridische
aspecten. Naarmate de omvang van de
automatisering toeneemt, groeit het aantal
raakvlakken met het recht. Wetgeving
domineert in steeds sterkere mate de wijze
van automatiseren. Ook de grootschalige
automatiserings- en
informatiseringsinspanningen van banken
leveren de nodige juridische aandachtspunten
op. Heel sterk geldt dat voor het elektronisch
betalingsverkeer.
mens en technologie
Automatisering verloopt in fasen.
Tijdens de invoeringsfase wordt de wij
ze van automatiseren bepaald. Vastge
steld wordt wie de betrokken partijen
zijn en hun onderlinge verhoudingen
worden in hoofdlijnen vastgelegd. Ook
moet er zicht komen op eventuele be
lemmeringen en randvoorwaarden die
uit het recht voortvloeien.
Tijdens de tweede fase wordt de
beschikbaarheid van de noodzakelijke
middelen geregeld, zoals de beschik
baarheid van apparatuur, programma
tuur, data, transportmiddelen en man
kracht. In dit stadium wordt ook al aan
dacht besteed aan het onderhoud van
de systemen.
Vervolgens breekt de operationele
fase aan. Centraal hierin staat het pro
ces van de geautomatiseerde gege
vensverwerking: het verzamelen, op
slaan, transporteren, opnieuw opslaan
en bewerken/gebruiken van gegevens.
In deze derde fase dienen de hoofdlij
nen van de relatie tussen de bij de au
tomatisering betrokken partijen in con
tracten of voorwaarden te zijn vastge
legd.
Al deze drie fasen van een automa
tiseringsproject kennen juridische as
pecten. De integriteit van proces en
middelen vormt in alle fasen een be
langrijk aandachtspunt. Hoe stelt men
zeker dat gegevens niet worden aan
getast? Hoe kan een transactie wor
den bewezen? Hoe voorkomt men
fraude of onderbrekingen in de gege
vensverwerking? Hoe worden calami
teiten behandeld?
Meer partijen
Bij grote projecten zijn vaak meer
partijen betrokken. In de chipcardproef
in Woerden bijvoorbeeld hebben naast
banken ook het Hoofdbedrijfschap De
tailhandel, het ministerie van Economi
sche Zaken en de Consumentenbond
een aandeel. In zo'n situatie moeten
de rechten, plichten en verantwoorde
lijkheden van de betrokkenen juridisch
sluitend worden vastgelegd. Daarbij
komen vragen aan de orde als de juri
dische vorm van de samenwerking (al
of niet een aparte rechtspersoon), de
verdeling van kosten, risico's en op
brengsten, de verantwoordelijkheid
voor de ontwikkeling van het systeem
concept, de taakverdeling voor be-
heersaangelegenheden, enzovoort.
Ook moeten vooruitlopend op de
operationele fase de nodige afspraken
worden gemaakt. Zo moeten de alge
mene voorwaarden worden vastge
steld die gaan gelden in de relatie tus
sen banken en consumenten, tussen
banken en zakelijke cliënten, tussen
banken onderling en tussen banken en
intermediaire organisaties als PTT,
BeaNet en BankGiroCentrale.
Bij dit alles moet met de nodige re
gelgeving rekening worden gehouden.
Diverse wetten leggen verplichtingen
op voor het opslaan en gedurende lan
gere tijd bewaren van gegevens: Wet
boek van Koophandel, Algemene Wet
inzake Rijksbelastingen, jaarrekenin-
genrecht, bewijsregels uit het burgerlijk
recht, maar ook de Wet Persoonsregi
straties. De Europese Commissie is op
een aantal terreinen voorstander van
interbancaire samenwerking, maar an
derzijds moeten alle te maken afspra
ken worden getoetst aan nationale en
Europese mededingingsregels. Consu-
mentenvoorwaarden voor het beta
lingsverkeer moeten worden getoetst
aan de komende Wet Algemene Voor
waarden en een Europese aanbeve
ling inzake elektronisch betalen. Met
consumenten- en
ondernemersorganisaties wordt over
legd over de kostenaspecten van be
staande en nieuwe betaalprodukten.
Aanschaf computersysteem
De aanschaf van een computersys
teem is en blijft een gecompliceerde
zaak. Het contract met de leveran
ciers) moet waterdicht zijn om in een
later stadium problemen te voorkomen.
Als bijvoorbeeld de functionele en
technische specificaties onvoldoende
gedetailleerd zijn, kunnen in de loop
van het project interpretatieverschillen
ontstaan. En wat te doen als één van
de partijen niet in staat is aan zijn ver
plichtingen te voldoen of als er in de
voortgang van het project vertragingen
optreden? De voetangels en klemmen
zijn zo talrijk dat van het dikke hand
boek 'Achter de schermen van auto
matiseringscontracten' al een tweede
druk is verschenen (Samsom 1989).
Het is van het grootste belang dat
ieder project, ook voor wat betreft de
juridische elementen, zorgvuldig wordt
voorbereid. De leverancier dient uitge
breid te worden geïnformeerd wat van
hem wordt verwacht en welke (con
tractuele) voorwaarden de voorkeur
hebben. Rabobank Nederland heeft
voor diverse vormen van automatise-
26 Rabobank 4/90
