Technologie en internationalisering
nologie is die de veranderingen in het
financiële systeem heeft bepaald. Ook
de deregulering van het bankwezen en
de liberalisatie van het (internationale)
kapitaalverkeer hebben een belangrij
ke rol gespeeld.
De ontwikkelingen op de financiële
markten lijken nauwelijks meer be
paald door de reële economie. De om
zetten op de financiële markten zijn
een veelvoud geworden van het han
delsverkeer en marktparticipanten zijn
in staat grote sommen geld in korte tijd
over de wereld te schuiven. De prijzen
die daarbij tot stand komen, hebben in
veel gevallen weinig meer te maken
met de ontwikkeling van de onderlig
gende economie.
De dollarkoers is een goed voor
beeld. De sterke stijging van de dollar
in de jaren 1982-1985, die vervolgens
weer werd teniet gedaan, lijkt meer
veroorzaakt door speculatie dan door
het externe handelsverkeer van de
Verenigde Staten, dat een zeer om
vangrijk tekort ging vertonen.
Globalisering
Een tweede kenmerk is de globali
sering van het financiële systeem. De
daling van de kosten van telecommuni
catie en de mede daardoor veroor
zaakte grootschalige toepassing ervan,
hebben geleid tot het ontstaan van we
reldwijde financiële markten. De han
del in dollars en in Amerikaanse
schuldtitels vindt niet meer alleen
plaats in de Verenigde Staten, maar in
alle belangrijke financiële centra van
de wereld: Londen, Tokyo, Singapore
en Hong Kong. Het ontstaan van de
zogenaamde 24-uurs markten is hier
van een gevolg: de financiële handel
gaat dag en nacht door. Men denke
verder bijvoorbeeld aan de verplaat
sing van de handel in Nederlandse
staatsobligaties naar Londen. Ook de
aandelen van de grote multinationale
ondernemingen worden verhandeld
aan verschillende beurzen. Het resul
taat daarvan is dat die beurzen, meer
dan vroeger, onderling verweven zijn.
Koersveranderingen op Wall Street zijn
van grote invloed op de koersen op de
andere aandelenmarkten. Ook de ren
testanden worden vaak meer bepaald
door internationale overwegingen dan
door vraag en aanbod op de nationale
markten. Beleggers kunnen tegen
woordig immers met groot gemak van
de ene muntsoort naar de andere
overgaan.
Een derde kenmerk van de ontwik
keling van het financiële systeem is dat
de traditionele rol van het bankkrediet
verminderde door de groei van de 'ef-
fectisering'. Om aan geld te komen ge
ven met name grote bedrijven papier
of effecten uit op de financiële markten
in plaats van een beroep te doen op de
bank. Een veelheid van nieuwe instru
menten is daarvan het gevolg. Een be
langrijke oorzaak van de groei van de
effectisering is dat banken een steeds
hogere prijs moesten betalen voor het
aantrekken van middelen, waardoor
ook de rente die zij over hun uitzettin
gen vroegen, omhoog is gegaan. Hier
bij speelde eveneens een rol dat door
de veranderingen in het financiële sys
teem de winstgevendheid van banken
werd aangetast, hetgeen zich ook ver
taalde in de prijs die zij voor hun mid
delen moesten betalen. Grote en finan
cieel krachtige bedrijven kunnen zelfs
goedkoper geld lenen dan veel ban
ken.
Anderzijds heeft de computer de
banken wel in staat gesteld om maat
werk te leveren en zo beter in te spe
len op de wensen van hun klanten.
Eveneens konden banken door het au
tomatiseren van hun werkzaamheden
de aanslag op hun winstgevendheid
afwenden. Wel is internationaal gezien
de traditionele rol van de bank als ver
schaffer van bankkrediet afgenomen.
Grotere risico's
Een vraag die vaak wordt gesteld is
of door de snelle veranderingen op de
financiële markten de risico's voor het
bankwezen zijn toegenomen. Het is
moeilijk daarop een eenduidig ant
woord te geven. Er is in feite nog te
weinig ervaring opgedaan met een
aantal van de nieuwe produkten die nu
verhandeld worden. Niettemin hebben
de toezichthoudende autoriteiten het
zekere voor het onzekere genomen en
bevelen zij sinds een aantal jaren de
banken aan hun kapitaal te vergroten
om in staat te zijn tegenvallers op te
vangen.
Hiermee verwant is de vraag of de
grote wisselvalligheid van rentes, aan
delenkoersen en wisselkoersen van de
laaste jaren de economische bedrijvig
heid heeft belemmerd. De meeste on
derzoekers menen dat in de jaren
tachtig de dagelijkse fluctuaties inder
daad zijn toegenomen onder invloed
van de vernieuwingen op de financiële
markten, maar dat dit nauwelijks in
vloed heeft gehad op bijvoorbeeld de
internationale handel en de internatio
nale investeringen. Anders ligt dat met
de fluctuaties die zich over een termijn
van enkele jaren afspelen, zoals de
beweging van de dollarkoers in het af
gelopen decennium. Deze hebben wel
aanzienlijke gevolgen op het patroon
van internationale handels- en kapi
taalstromen. Die langere-termijnbewe-
gingen zijn echter minder het gevolg
van de technologische ontwikkelingen
op de financiële markten, maar meer
van de veranderingen in economisch
beleid en klimaat van de desbetreffen
de economieën.
Buitenlandbedrijf
De technologische vooruitgang
heeft grote gevolgen gehad voor de
economische ontwikkeling. Het is een
belangrijke oorzaak geweest van de
stijging van de welvaart in de wereld.
Tegelijkertijd is de wereld steeds klei
ner geworden. Met name de internatio
nale financiële markten zijn onderling
steeds sterker verweven. Het financië
le verkeer, nationaal en internationaal,
is er sterk door veranderd.
Op deze invloeden heeft natuurlijk
ook onze bank ingespeeld. We moeten
immers in staat zijn een compleet ban
cair dienstenpakket aan te bieden om
onze (internationaal opererende) klan
ten te behouden. Dit betekent dat ook
onze bank verdergaand automatiseert
en dat activiteiten werden opgestart
om in te spelen op de vernieuwingen
op de financiële markten. Ook de ont
wikkeling van het buitenlandbedrijf en
het opzetten van nieuwe Rabobank-
kantoren in de belangrijkste financiële
centra in de wereld is mede een ge
volg van de verandering in het finan
ciële systeem.
18 Rabobank 3/90
