Technologie en internationalisering
bracht naar Ierland. Omgekeerd is de
Verenigde Staten een belangrijk afzet
gebied voor onze snijbloemen; enkele
jaren geleden was dat nog fysiek on
mogelijk. In de tweede plaats is de
communicatie door de toepassing van
allerlei elektronische snufjes, de intre
de van satellietverbindingen en de toe
passing van de glasvezel sterk verbe
terd. Informatie kan veel sneller ver
spreid worden. In de derde plaats zijn
veel werkzaamheden geautomati
seerd. De opkomst van de computer
maakt een snelle bewerking en analy
se van de informatie mogelijk. We kun
nen kortom sneller en beter te weten
komen wat er om ons heen gebeurt en
zijn in staat daar steeds beter op in te
spelen.
Het belangrijkste gevolg van al
deze nieuwe technologieën is dat de
economieën van de diverse landen
steeds sterker verweven raken. Overi
gens is dat geen nieuwe trend. In de
15e en 16e eeuw maakte de introduc
tie van snellere schepen en verbeterde
navigatietechnieken (tegenwoordig
zouden we zeggen een betere hardwa
re en software) de handel mogelijk met
de landen in het Verre Oosten en aan
de overzijde van de Atlantische Oce
aan. Evenzo droegen het vliegtuig en
de moderne communicatiemiddelen bij
aan de geweldige uitbreiding van de
internationale handel in de afgelopen
decennia. De snelheid waarmee dat is
gegaan, lijkt echter wel een nieuw
fenomeen in de wereldgeschiedenis.
Nu lijkt op het eerste gezicht de 'ge
wone' mens erg ver verwijderd van de
technologische ontwikkelingen in de in
ternationale economische wereld. Toch
zijn de invloeden op het dagelijks leven
er wel degelijk. In ons televisietoestel
zitten onderdelen uit verschillende de
len van de wereld: chips uit Brazilië,
transistoren uit Korea, koper uit Zaire
en ga zo maar door. Dat betekent ook
dat in de prijs, die voor het TV-toestel
is betaald, vergoedingen zitten voor de
arbeid in deze landen.
Het bedrijfsleven is steeds interna-
tionaler geworden. De kennis en be
reikbaarheid van markten overzee is
sterk verbeterd, hetgeen ondernemin
gen in staat stelt daar hun produkten af
te zetten. De internationale handel
leidde eveneens tot de opkomst van
een internationaal bedrijfsleven. De
besturing van dergelijke ondernemin
gen vanuit één centraal punt in de we
reld is alleen maar goed mogelijk door
de moderne communicatiemiddelen.
De telex, telefoon, faxmachine en com
puter stellen het centrale management
in staat op de hoogte te blijven van de
actuele gang van zaken en zonodig tij
dig corrigerend op te treden. Ze maken
het mogelijk om de produktiebeslissin-
gen in de diverse dochterondernemin
gen op elkaar te laten aansluiten, zo
dat de verschillende onderdelen van
één produkt - denk aan het TV-toestel
dat net als voorbeeld werd genoemd -
tijdig en in goede hoeveelheden wor
den aangeleverd. Overigens zijn de
benodigde investeringen in automati
sering soms zo groot dat een bedrijf
wel tot schaalvergroting en wereldwij
de afzet wordt gedwongen.
De sterke toename van de interna
tionale handel is op zijn beurt weer een
belangrijke motor geweest van de eco
nomische groei. Dat die motor kon
gaan lopen, is overigens ook te dan
ken aan het slechten van de internatio
nale handelsbarrières in de na-oorlog-
se periode. Produktie kan daar plaats
vinden waar dat het meest efficiënt kan
gebeuren. De toename van de interna
tionale arbeidsverdeling betekent een
stijging van de mondiale welvaart. Dit
proces gaat nog steeds door. Een dui
delijk voorbeeld levert Zuidoost-Azië.
Landen als Zuid-Korea, Taiwan, Singa
pore en Hong Kong danken hun op
komst aan de lage lonen. De stijging
van het inkomen in die landen, die
daar weer het gevolg van was, deed
hun industrialisatiegraad stijgen. De
produktie kwam op een technologisch
steeds hoger niveau te liggen en de ar
beidsintensieve produktie, waaraan zij
hun opkomst te danken hebben, ver
plaatst zich inmiddels naar landen als
China, Thailand en Indonesië. Het
Westen is alleen in staat de concurren
tie met deze landen vol te houden door
de produktie sterk te rationaliseren en
te automatiseren.
Internationale
kapitaalstromen
Tegenover een goederenstroom
staat in omgekeerde richting een geld
stroom. De stijging van de internatio
nale handel leidde dan ook tot een
welhaast explosieve toename van het
internationale geld- en kapitaalverkeer.
De banken volgden hun klanten over
zee door ook in het buitenland kanto
ren te openen. Er is hier overigens
sprake van een wisselwerking: de ze
kerheid dat internationale betalingen
goed uitgevoerd kunnen worden, heeft
weer een belangrijke stimulans gege
ven aan de internationale handel.
Maar er gebeurde meer. Vroeger
was het financiële verkeer het spiegel
beeld van het handelsverkeer. Door de
technologische ontwikkelingen echter
is het aanzien van de financiële mark
ten ingrijpend gewijzigd en lijken zij
een leven op zichzelf te leiden. De ver
anderingen voltrekken zich op een
drietal terreinen: het uiteen lopen van
ontwikkelingen op de financiële mark
ten en in de reële economie, globalise
ring en de groeiende rol van effecten.
Achtereenvolgens wordt op deze drie
zaken ingegaan. Daarbij zij overigens
opgemerkt dat het niet alleen de tech-
drs H. van der Burg.
Internationaal
Onderzoek
Koersveranderingen
op Wall Street zijn van
grote invloed op de
koersen van andere
aandelenmarkten.
17 Rabobank 3/90
