Zuivelindustrie
ontstaan. De concentratiebewegingen in
de zuivelindustrie zijn het gevolg van ver
gelijkbare ontwikkelingen in de levens
middelendetailhandel. Om het hoofd te
bieden aan de enorme inkoopcombina
ties met dito onderhandelingsmacht, is
immers een passend aanbodvolume no
dig.
In de tabel is de concentratie in de de
tailhandel vergeleken met die in de zui
velindustrie. Ter indicatie staan ook de
uitbetalingsprijzen voor melk weergege
ven, alsmede het coöperatieve aandeel
in de melkaanvoer.
Als de vier kolommen in de tabel met
elkaar vergeleken worden,vallen enkele
interessante parallellen op. Duitsland,
Denemarken en Nederland kennen in
deze reeks de laagste concentratiegraad
in de levensmiddelenhandel en de hoog
ste uitbetalingsprijzen voor melk. Boven
dien is in de drie landen het coöperatieve
marktaandeel hoog en de concentratie in
de zuivelindustrie omgekeerd evenredig
aan de concentratie in het levensmidde
lenkanaal. In Frankrijk, België en Enge
land is de concentratiegraad in de le
vensmiddelenhandel hoger en de melk
prijs lager dan in de drie eerder genoem
de landen. Ierland neemt qua concentra
tie in de levensmiddelensector een mid
denpositie in, maar staat qua melkprijs
onderaan.
De marktmacht van de zuivelindustrie
ten opzichte van de levensmiddelende
tailhandel is natuurlijk erg belangrijk in de
strijd om de winstmarge. De andere
markt waar de zuivelindustrie op ope
reert, is de grondstoffenmarkt, de melk
aanvoer. Ten opzichte van de vele indivi
duele melkveehouders staat de zuivelin
dustrie echter bijna altijd sterker, tenmin
ste in de tijd dat er melk genoeg voorhan
den is.
Deze marktmacht van de zuivelindus
trie ten opzichte van de melkveehouders
kan doorbroken worden door coöpera
ties. Bij coöperaties kan de brutomarge
gebruikt worden ten behoeve van de uit
betalingsprijs. Het coöperatieve aandeel
is daarom één van de bepalende facto
ren bij de hoogte van de uitbetalingsprijs
voor melk.
Overigens zijn de hierboven genoem
de factoren niet de enige, die de concur
rentiepositie van de zuivelindustrie bepa
len.
Als we nogmaals naar de tabel kijken,
blijkt bijvoorbeeld dat Ierland en Enge
land een lage melkprijs kennen. In Enge
land speelt de Milk Marketing Board een
belangrijke rol, omdat deze de beschik
bare melk aan de zuivelindustrie toewijst
en de markt dus niet vrij werkt. In Ierland
valt de lage melkprijs te verklaren uit het
eenzijdige, weinig consument-gerichte
produktiepakket en uit de lange afstand
tot de consumptiemarkten.
ir. M.J.J. Titulaer
Bedrijfstakonderzoek
Frankrijk
86
61
48
25
België
83
48
85
26
Engeland
79
78
nb
22
Ierland
60
68
99
22
Duitsland*
55
51
79
30
Denemarken
52
77
93
31
Nederland
44
92
86
31
*excl. Aldi
Bron: Nielsen, EG, Milk Marketing Board, Produktschap voor Zuivel.
Naast kaas vormen de condenspro-
dukten een belangrijk deel van het Ne
derlandse assortiment. De condensin-
dustrie kampt echter al jaren met moei
lijkheden door een teruglopende
vraag.Gebieden die veel van hun melk
omzetten in boter, zijn met name Bretag
grootste aanpassingen heeft moeten
doorvoeren.
Concentratiegréiad en
uitbetalingsprijzen
De afgelopen jaren zijn er aanzienlijke
bewegingen geweest op het zuivelfront.
ne, Noord-Duitsland en Ierland. Het zijn
relatief dunbevolkte gebieden waar veel
melkveehouderij voorkomt.
De zuivelindustrie heeft sinds de in
voering van de superheffing een aanpas
singsproces doorgemaakt. Doordat de
melkaanvoer werd ingekrompen, ont
stond er een capaciteitsoverschot. De
gedaalde melkaanvoer ging ten koste
van de produktie van boter en mager
melkpoeder. Door de combinatie met om
vangrijke afzetprogramma's verdwenen
de mager melkpoeder- en boterbergen
als sneeuw voor de zon. Het is duidelijk
dat de grootschalige industrie die deze
interventieprodukten leverde, dan ook de
Concentratie
levensmid
delkanaal.
Marktaandeel
10% grootste
bedrijven
1988 (in
In verscheidene landen was sprake van
concentraties. Met name in Frankrijk en
Denemarken waren fusies en acquisities
aan de orde. In Frankrijk fuseerden zes
regionale coöperaties die reeds in een
groter verband een samenwerkingsover
eenkomst kenden, tot de grootste zuivel
onderneming van Frankrijk. In Denemar
ken sloten de grootste en een kleinere
coöperatie een fusie. Een aantal Franse
particuliere concerns deed van zich spre
ken met acquisities in onder meer Italië
en Spanje. En ook in Nederland was er
een grote fusie; met de nieuwe combina
tie Campina-Melkunie is één van de
grootste zuivelondernemingen in Europa
Concentratie
zuivelind.
Marktaandeel
ondernemingen
met aanvoer
100.000 ton
1985 (in
Marktaandeel
coöperaties
bij
melkaanvoer
1986-87
(in
Uitbetalings
prijs voor
melk
1987
Ecu/100 kg
11 Rabobank 2/90
