Russische boer moet weer
ondernemer worden
Landbouw in de Sovjetunie
4 v;"/^ 9
Van het akkerbouw-areaal wordt ca 57% met granen - vooral tarwe - bebouwd.
De landbouw in de Sovjetunie kampt met grote problemen. Regelmatig
wordt melding gemaakt van voedseltekorten, rantsoenering en grote
graan- en boteraankopen in het Westen. Bovendien is de kwaliteit van de
landbouwproduktie doorgaans laag. Vooral de centraal geleide organisa
tie van de landbouw in staats- en collectieve boerderijen is een belangrij
ke oorzaak van de problemen. Dit voorjaar werden in het kader van de
perestrojka ook voor deze sector hervormingsplannen aangenomen. Zo
mogen groepen boeren of families de grond die zij bewerken voortaan
voor maximaal 50 jaar pachten. In dit artikel wordt ingegaan op de struc
tuur en de prestaties van de Sovjet-landbouw. op de recente hervor
mingsplannen en ten slotte op de rol die de Nederlandse landbouw en de
Rabobank bij de uitvoering van de nieuwe plannen kunnen spelen.
an de enorme oppervlakte
van de Sovjetunie (22,4 mil
joen vierkante kilometer) is
slechts 25% geschikt voor
een of andere vorm van
landbouw. Van dit gedeelte
is maar 40% te gebruiken
voor verbouw van gewas
sen; dat betekent dus ongeveer 10%
van de totale landoppervlakte. Bekend
is het zeer vruchtbare zwarte-aarde-ge-
bied, dat 90 miljoen ha groot is en zich
vanuit de Oekraïne naar het oosten uit
strekt. De rest van de landbouwgrond
(60%) bestaat uit natuurlijk grasland en
is geschikt voor extensieve veeteelt.
De klimatologische omstandigheden
zijn ongunstig: slechts een kort groei
seizoen door de lange koude winters
en onvoldoende regenval in het over
grote deel van het areaal. Irrigatie
speelt daarom een belangrijke rol. Bijna
10% van de totale landbouwgrond
wordt geïrrigeerd.
Ten slotte heeft ongeveer 70% van de
landbouwgrond te kampen met bodem
erosie door de werking van wind en
water, hetgeen aanmerkelijke oogstver-
liezen ten gevolge heeft. Zo is het hu-
musgehalte van de zwarte aarde in de
Oekraïne en Rusland fors gedaald, om
dat jaarlijks 1,5 miljard ton grond weg
spoelt. Winderosie (stofstormen) treedt
vooral op in de steppegebieden van
Kazachstan, West- en Oost-Siberië en
de zuidelijke Oekraïne.
Organisatie
De landbouw is georganiseerd in col
lectieve boerderijen (kolchozen),
staatsboerderijen (sovchozen) en parti
culiere stukjes land van boeren en ste
delingen. De gedwongen collectivisatie
van de landbouw, die miljoenen slacht
offers eiste, vond plaats aan het einde
van de jaren twintig en in de jaren der
tig onder het regime van Stalin. De col
lectivisatie stortte de landbouw echter
in een diepe crisis. De privé-landbouw
is na de collectivisatie beurtelings te
gengewerkt en gestimuleerd.
Kleine collectieve boerderijen zijn in de
loop van de tijd vervangen door veel
grotere eenheden. Tegelijkertijd nam
zowel het aantal als het belang van de
staatsboerderijen toe. In 1940 was er
nog bijna een kwart miljoen kolchozen
en deze vielen grotendeels samen met
de traditionele dorpen. In 1980 was hun
aantal gedecimeerd, terwijl de gemid
delde grootte was gestegen van ruim
80 naar bijna 500 huishoudens. Eind
1980 waren er circa 21.000 sovchozen.
In 1985 bewerkte een sovchoz gemid
deld 4.770 hectare met 530 boeren en
had een doorsnee-kolchoz 3.500 hec-
Drs. A. C. Sperna
Weiland
Internationaal
Onderzoek
