facturen in. Hierdoor was het bedrag
van de openstaande facturen altijd cor
rect. Het enige probleem was, dat het
bedrag van de openstaande facturen
steeds groter werd. Deze truc kon der
halve niet eindeloos duren, maar bij
onvoldoende controle en toezicht toch
zeker een half jaar. De schade voor de
werkgever was inmiddels opgelopen
tot meer dan een miljoen gulden. Hoe
wel de computer hier een handig hulp
middel was, is dit geen geval van com
putercriminaliteit. Ook in een handma
tig gevoerde administratie had dit voor
kunnen komen, zij het misschien min
der eenvoudig.
Misbruik van computers en door com
puters gestuurde processen kan in gro
te verscheidenheid voorkomen.
De gehanteerde definities voor het be
grip computercriminaliteit lopen flink
uiteen. Door de Organisatie van Eco
nomische Samenwerking en Ontwikke
ling (OESO) wordt een ruime definitie
gehanteerd: 'any illegal, unethical or
unauthorized behaviour relating to the
automatic processing and the trans
mission of data'. De OESO heeft in
1986 een analyse gemaakt van de ver
schijningsvormen. Op basis daarvan
kan de volgende onderverdeling wor
den gemaakt:
Computer gerelateerde fraude
Met behulp van manipulaties van
programmatuur en/of opgeslagen ge
gevens tracht men zich vermogen toe
te eigenen. Te denken valt hierbij aan
illegaal overboeken van geld en ille
gaal opnemen van geld bij geldauto
maten.
Een voorbeeld van deze vorm is het
overbekende geval van de program
meur bij de Amerikaanse bank, die de
25 afronding van rentebijschrijvingen,
steeds naar beneden liet plaatsvinden
en het restant op zijn eigen rekening
liet boeken.
Computer gerelateerde valsheid
Computergegevens worden gemanipu
leerd om daar later voordeel uit te trek
ken. Als voorbeeld valt te denken aan
het wijzigen van het saldo van een te
goed, om later dat tegoed op te kun
nen nemen. Een ander voorbeeld is
het kopiëren van een bankpas.
Toebrengen van schade aan com
putergegevens en -programma 's
(computersabotage)
Om verschillende motieven kan men er
toe komen om bepaalde gegevens te
wijzigen, te wissen of ontoegankelijk te
maken. Daarnaast kan programmatuur
of zelfs een heel systeem worden stil
gelegd. In de praktijk kan men dit be
reiken door zeer uiteenlopende
middelen. Bijvoorbeeld door brand te
stichten in een computercentrum, door
PC's te vernielen, door een magneet
bij tapes of diskettes te houden, of
door een virus te installeren. Een voor
beeld hiervan is wat in 1988 in Den
Haag een automatiseringsbedrijf over
kwam. Een werknemer had voor zijn
uitdiensttreding een programma toege
voegd, waardoor op de dag dat hij ver
trokken was alleen nog toegang tot de
computer kon worden verkregen met
het password 'supervisor'. Niemand
dacht aan sabotage en uiteindelijk
heeft men het hele systeem door de le
verancier opnieuw laten installeren.
Daardoor raakten gegevens verloren,
die opnieuw moesten worden inge
voerd. De kosten hiervan bedroegen
ruim f 15 000,-. En dat allemaal omdat
de medewerker bang was dat zijn sala
ris en vakantiegeld niet zouden worden
uitgekeerd. Een en ander leidde ertoe
dat de man de schade moet vergoe
den en ook nog eens een boete van
f 2000 - moet betalen.
In het hiervoor geschetste geval van de
gewijzigde passwords, kon de dader
veroordeeld worden omdat de rechter
van mening was, dat de computer hier
door (zij het tijdelijk) onbruikbaar was
gemaakt, zodat het delict vernieling
van toepassing was. De rechtspraak
heeft ook het begrip 'valsheid in ge
schrift' inmiddels zover uitgerekt, dat
het manipuleren van een bestand, dat
als basis diende voor de aanmaak van
betalingstapes, ook daaronder kon val
len. Het is voor velen echter de vraag
of het op deze wijze oprekken van de
wet uit oogpunt van rechtszekerheid
wel een goede methode is.
Ook de opsporing van strafbare feiten
in een geautomatiseerde samenleving
vraagt om veranderingen. Politie en
justitie moeten een goed inzicht krijgen
in de werking van systemen. Kon men
vroeger bij een bedrijf de boeken nalo
pen, nu moet men de gegevens uit de
computer zien te krijgen. Vaak is daar
de hulp van de verdachte uit het bedrijf
bij nodig, die echter ook met één druk
op de knop alle gegevens kan vernieti
gen.
Tenslotte vereisen nieuwe technieken
ook nieuwe opsporings(dwang)midde-
len. Op grond van de huidige wet mag
justitie telefoongesprekken afluisteren.
Voor datatransmissie en telefax is die
mogelijkheid er niet. Evenmin voorziet
de wet in mogelijkheden om bij een
huiszoeking ook bestanden te doorzoe
ken die aanwezig zijn in een computer
op een andere plaats.
Softwarepiraterij
Om echt iets aan een computer te heb
ben is software nodig. De meeste ge-
