De grote hoeveelheid
steenwolafval vormt
een probleem voor de
glastuinbouw. Rock-
wool/Grodan ontwikkel
de een proces waarin
uit ingezamelde oude
matten de grondstof
voor nieuwe wordt her
wonnen. Deze 'klinkers'
vormen een tussen
stadium.
de landbouworganisaties het milieu-meedenken. Er
worden kadercursussen georganiseerd, mede om ini
tiatieven te begeleiden. Volkshogescholen zijn actief
om hun rol als milieuvormingswerken in een moderne
jas te steken.
Geautomatiseerde milieumanagementsystemen
Als ondersteuning voor een beter milieumanagement
worden advies en managementsystemen ontwikkeld
die het mineralenaanbod en de uitstoot op veehoude
rijbedrijven registreren. Een basis voor management-
maatregelen. Om de ammoniakuitstoot beter onder
controle te brengen, worden in verschillende gebie
den samen met boeren ammoniakbalansen uitgepro
beerd, afgestemd op verschillende voeder- en stal-
systemen. Bemesten van grond is weer een hoog
waardig agrarisch vak aan het worden.
De komende jaren zal een stroom van nieuwe ma
nagementsystemen, ook voor het milieumanagement
op de praktijk afkomen. De aanpak van de agro-infor-
matica speelt hierbij een belangrijke rol. Milieuma
nagement in de landbouw zal over het brede veld van
alle gradaties van ondernemers moeten uitwaaieren.
De vaak goede idealistische initiatieven van een
schone, ecologische landbouw uit de jaren '70 en be
gin jaren '80 zullen niet zomaar overgepland kunnen
worden. Wel is uiteraard de hierbij opgedane ervaring
belangrijk. Ik verwacht dat milieumanagement meer
geïntegreerd zal worden met het economisch ma
nagement. De bestaande economisch georiënteerde
professionele dienstverlening, zoals landbouwboek-
houdbureaus, coöperaties, tak- en vakorganisaties
zullen deze nieuwe activiteit er bij nemen. Dat is ook
nodig, want milieumaatregelen die geld kosten zullen
ergens betaald moeten worden.
Betaalmeester ontbreekt
In de open markten zal de consument (of de inkopers
van de internationale supermarkten) niet zomaar be
reid zijn meer voor landbouwgrondstoffen neer te tel
len. Dr. S. L. Mansholt denkt daar met zijn pleidooi
voor hogere prijzen, in een artikel in SPIL van juli wel
erg gemakkelijk over. De jaren '90 zijn niet de jaren
'50 en '60 toen de politiek de consument kon voor
schrijven wat, waar en tegen welke prijs hij zijn voed
sel kan betrekken.
Ook de overheid is geen milieubetaalmeester. Er blijft
niet veel anders over dan milieumaatregelen te finan
cieren door verdergaande produktiviteitsontwikkeling
in het bedrijf. Zoals in het verleden de veiligheid van
de arbeidsplaats, de afschaffing van kinderarbeid en
de collectieve lasten uit de toename van de produkti-
viteit zijn betaald. Op dat punt zal de Nederlandse
boer en tuinder voor nog grotere opgaven komen te
staan dan in het verleden.
Economie en milieu liggen wellicht toch dichter bij el
kaar dan velen denken.
