SEO
De Jaren tachtig als overgang
naar een nieuw tijdperk
Nederlands bedrijfsleven in veranderingsproces
17
10 JAAR
In zekere zin zijn de jaren tachtig voor het bedrijfsleven een overgangs
fase geweest. De vermoedens dat de bomen niet tot in de hemel groeien,
zijn mede door de tweede oliecrisis eind jaren zeventig werkelijkheid ge
worden. De daarop volgende periode van economische stagnatie heeft
geleid tot een forse sanering in veel sectoren. Een fase waarin dood hout
is weggekapt en in veel bedrijfstakken de aanzet is gemaakt voor een
nieuw begin. Aan de vooravond van het laatste decennium van deze
eeuw maken zowel het midden- en kleinbedrijf als de agrarische sector
zich op voor al hetgeen komen gaat. De ontwikkelingen op vele gebieden
volgen elkaar steeds sneller op, waardoor eerder van revoluties dan van
golfbewegingen sprake zal zijn.
Van industrie naar diensten
Een van de opvallende ontwikkelingen
in de achter ons liggende jaren is de
verschuiving, zoals die is opgetreden in
de mate waarin de verschillende secto
ren een bijdrage aan de economie le
veren. In de grafiek wordt een beeld
geschetst van de ontwikkeling van de
toegevoegde waarde (bruto tegen
marktprijzen) van de belangrijkste eco
nomische sectoren van onze econo
mie. Uit de figuur blijkt dat vooral de
dienstverleningssectoren, waaronder
de algemene (zakelijke) dienstverle
ning en handel, horeca en transport -
zeker in de laatste jaren - een opval
lende groei hebben vertoond.
De groei van de zakelijke dienstverle
ning is gedeeltelijk beïnvloed door het
verzelfstandigen van hulpdiensten en/of
het uitbesteden van deze diensten aan
daarin gespecialiseerde bedrijven.
Een tweede groeiverklaring zit in een
verbreding van de vraag uit het mid
den- en kleinbedrijf naar zakelijke dien
sten. De achterliggende gedachte is
dat veel gespecialiseerde dienstenon
dernemingen in eerste aanleg aan de
vraag van grote bedrijven voldoen.
Vaak zijn dat bedrijven waaruit ze zelf
De sector dienstverlening - waaronder transport
zien gegeven.
heeft een opvallende groei te
destijds zijn ontstaan. Na verloop van
tijd ontstaat de behoefte om nieuwe
markten aan te boren. Door praktijker
varing, verdergaande specialisatie, in
novaties en standaardisatie van het
aangeboden dienstenpakket zijn derge
lijke dienstenbedrijven in staat tegen ui
terst concurrerende prijzen een veel
heid aan handzame stukjes zakelijke
dienstverlening te bieden. Voor het
midden- en kleinbedrijf is dat vaak een
aantrekkelijk alternatief ter vervanging
van de interne verzorging.
Ten derde vereist de algemene ver
schuiving in de richting van een dien
steneconomie een grote inspanning op
het gebied van marktonderzoek, recla
me en strategie, die zelf ook weer tot
de dienstensector behoren. Introductie
van innovaties in de manier waarop
diensten worden aangeboden en ge
consumeerd, vraagt namelijk een uitge
breide begeleiding. Acceptatie van
diensteninnovaties door de consument
ligt veelal gevoeliger dan bij goederen
het geval is, omdat de consument vaak
zelf een onderdeel van het diensten-
produktieproces is.
Ook uit werkgelegenheidsoogpunt is de
dienstensector in de jaren tachtig een
sterke groeier gebleken. De werkgele
genheidsgroei in de dienstensector
wordt vaak verklaard met behulp van
de relatief achterblijvende arbeidspro-
duktiviteit in deze sector. De vraag is
dan echter waarom de dienstenbedrijfs
tak pas in de laatste decennia zo sterk
is gegroeid. Vanwege de intermediaire
rol hangt de dynamiek van de zakelijke
diensten in grote mate af van de ont
wikkeling van nieuwe functies binnen
de organisatie van produktieprocessen
op bedrijfs- en maatschappelijk niveau.
In de ontwikkeling van de bedrijfsorga
nisatie staan twee lijnen centraal: een
grotere beheersing van (ontwikke
lingsprocessen en een verdere profes
sionalisering van de arbeid. Dit houdt
verband met de toenemende complexi
teit van economische transacties, het
openbreken van nieuwe markten en de
(internationale) expansie van bedrijfsor
ganisaties. Dat vraagt om specifieke
vormen van afstemming en beheersing
