springt in het oog, dat de wisselkoers
van de dollar een grillig verloop heeft
gekend. Mede daardoor liepen de ex
terne posities van de verschillende lan
den zeer uiteen. Enerzijds is er de te
genstelling tussen Japan en de VS; Ja
pan heeft een geweldig overschot op
de handel met het buitenland, de VS
een enorm tekort. Daarnaast is er de
tegenstelling binnen Europa: de
Bondsrepubliek Duitsland en Neder
land weten grote handelsoverschotten
te boeken, terwijl andere landen zoals
Italië, Frankrijk en het Verenigd Ko
ninkrijk kampen met oplopende tekor
ten.
Een tweede belangrijk verschil ten op
zichte van de ervaring uit het verleden
is, dat tot nu toe de inflatie betrekkelijk
gering is. Natuurlijk is er de laatste
maanden sprake van een opleving van
inflatoire tendensen, maar duidelijk
minder dan gevreesd had kunnen wor
den op grond van de langdurige groei
in de industrielanden. Er zijn verschil
lende verklaringen. De lonen ontwikke
len zich in de meeste landen vrij gema
tigd. Daaraan zal ongetwijfeld de erva
ring van de hoge werkloosheid hebben
bijgedragen. Voorts voeren de overhe
den een veel terughoudender politiek
dan in de jaren voor 1980. In de mees
te landen zijn zowel begrotingsbeleid
als monetair beleid vooral afgestemd
op de ontwikkelingen op middellange
De olieprijs was
in de afgelopen
jaren een van
de meest bepa
lende variabe
len voor het ver
loop van de we
reldeconomie.
termijn en proberen de overheden de
structuur van de economieën te verbe
teren. Daarnaast, en misschien nog
wel de belangrijkste verklaring, wordt
de huidige conjunctuurgolf vooral ge
dragen door investeringen. Dit leidt niet
alleen tot minder problemen met de ca
paciteitsbenutting, maar ook tot een
stijging van de arbeidsproduktiviteit: er
kan bij een gelijkblijvende inzet van ar
beid meer geproduceerd worden.
Deze laatste factoren scheppen ook
vertrouwen dat een voortduren van de
economische groei mogelijk is. De
eerstvolgende jaren zullen ongetwijfeld
een minder hoge groei te zien geven in
de VS, omdat de tekorten op de over
heidsbegroting en in het externe ver
keer zullen moeten worden terugge
bracht, een proces dat naar verwach
ting enige jaren in beslag zal nemen.
De ruimte in de overschotlanden om
de groeivertraging in de VS op te van
gen lijkt echter aanwezig. De sanering
van de overheidsfinanciën loopt in de
meeste Europese landen ten einde,
terwijl men in sommige landen tevens
enige versnelling van de lonen kan ont
waren. Dit stimuleert de binnenlandse
bestedingen.
Drie andere factoren dragen bij aan de
positieve inschatting voor de economi
sche groei in de eerstkomende jaren.
Allereerst is dat de politieke ontspan
ning; de dooi in de Oost-West-verhou-
dingen beïnvloedt ook het economische
klimaat positief. Voorts hebben de be
langrijkste economische beleidsmakers
ontdekt dat samenwerking onontbeerlijk
is; het overleg in de zogenaamde
Groep van Zeven, onder meer gericht
op wisselkoersstabilisatie, leidt er toe
dat de grootste grillen van de financiële
markten wat kunnen worden gladge
streken. Daarnaast zijn er de gevolgen
van de Europese eenwording die voor
het bedrijfsleven in Europa nieuwe kan
sen schept.
Een van de meest bepalende variabe
len voor het verloop van de wereldeco
nomie in de afgelopen jaren was de
olieprijs. De risico's van prijsschokken
blijven in de komende jaren bestaan.
Het verminderen van de oliestroom uit
niet-OPEC-landen in de komende jaren
en de toename van de vraag leidt tot de
verwachting van een stijgende olieprijs
en een meer in belang toenemen van
het OPEC-kartel. Belangrijk voor het
verloop van de olieprijs zijn daarnaast
evenzeer de onderlinge politieke ver
houdingen tussen de OPEC-lidstaten.
Hoewel met de dood van Khomeini en
de wapenstilstand tussen Iran en Irak
de rust momenteel teruggekeerd is, blij
ven de fundamentele tegenstellingen
bestaan en moet er rekening mee wor
den gehouden, dat opnieuw spannin
gen zullen ontstaan.
Europa
Over Europa 1992 is inmiddels zoveel
gezegd en geschreven, dat gemakshal
ve maar verwezen zij naar de desbe
treffende speciale uitgave van dit
maandblad. Los daarvan staat echter
de Europese Economische en Monetai
re Unie. Het succes van het Europese
Monetaire Stelsel, dat evenals de Staf-
groep dit jaar zijn tienjarig bestaan
mocht vieren in een uitstekende ge
zondheid, doet smaken naar meer. Het
rapport van het comité-Delors, dat
aangaf hoe het huidige EMS kan wor
den uitgebouwd tot een EMU, waarin
de huidige valuta worden vervangen
door één Europese, is echter maar be
perkt overgenomen door de politieke
leiders van de EG. Zij bleken nog niet
erg bereid de beslissingsmacht over de
economische politiek uit handen te ge
ven. Toch lijkt het waarschijnlijk, dat
ook zij zullen ontdekken, dat met het
opheffen van de binnengrenzen de
eigen soevereiniteit steeds meer inge
perkt zal worden. Geleidelijk aan zal
dat ook betekenen dat de overgang
naar een Economische en Monetaire
Unie gemakkelijker en noodzakelijker
wordt.
