Toetsing van genetische
manipulatie
Hemd en rok dilemma
Wellicht wat laat, maar de discussie over gene
tische manipulatie van planten en dieren wordt
wel intensief gevoerd in de landbouw. Met een
grote deelname vanuit de basis. Het vraagstuk
wordt overigens breder benaderd dan de ethi
sche afweging: mag alles wat kan?'.
Genetische manipulatie en parallel hiermee de toe
passing van biotechnologie lijkt veel op zijn kop te
kunnen zetten. In beginsel is het volgens de deskun
digen straks mogelijk alle organismen te kruisen en
alle voedselgrondstoffen onderling uit te wisselen.
Daarmee kunnen onwrikbaar geachte structuren, pro
ductie- en prijsverhoudingen op drijfzand komen te
staan. Voor de agrarische sector voorwaar een ont
wikkeling met strategische aspecten. Het mag dan
ook niet verbazen dat in de discussies binnen de
landbouworganisaties meer het accent wordt gelegd
op de sociaal-maatschappelijke aspecten dan op de
lange termijn gevolgen voor het milieu. Dit laatste is
vooral de zorg die de overheid bezighoudt en waar
voor regelgeving wordt ontwikkeld. De vraagstelling
in de landbouw gaat dan ook steeds meer in de rich
ting van 'wat willen we ermee?'. Deze vraagstelling
heeft Prins Claus enkele jaren geleden aan de orde
gesteld in een publicatie van de Stichting Bio-
Wetenschappen en Maatschappij.
De vraag naar het nut is voor boeren en tuinders ver
trouwd. Met deze grondhouding is in het verleden van
uit de landbouw een nieuwe technologische ontwik
keling veelal positief tegemoetgetreden. Acties zoals
het vernielen van machines in Engeland tijdens de in
dustriële revolutie zijn wat de landbouw betreft niet
bekend. Terwijl de gevolgen van landbouwmechani
satie, toepassing van chemie bij de plantenteelt en
automatisering in de veehouderij niet minder ingrij-
Ir. J. H. Egberink
pend zijn geweest voor de agrarische beroepsbevol
king.
Is een verklaring hiervoor misschien dat de onzeker
heden vanuit de 'non-technologie' in de natuur als
nog meer bedreigend worden gevoeld? Hoe het ook
zij. de Nederlandse land- en tuinbouw heeft met be
hulp van moderne technologie een groot goed. Dit
betekent overigens niet dat er geen regels en rand
voorwaarden worden gesteld aan de technologie in
de landbouw. Veiligheid van mens en dier en gezond
heid van de omgeving worden algemeen geaccep
teerd als niet te overschrijden randvoorwaarden. Bij
de beoordeling van het toestaan van gemanipuleerde
organismen zullen redelijke risico-criteria door de
landbouw worden aanvaard.
Maar de landbouw zal hierbij een praktische benade
ring voorop stellen. Bijvoorbeeld het niet toelaten van
het kweken van een aangepast aardappelras in Fries
land, omdat bij eventuele export van de pootaardap-
pel naar Zuid-Amerika door mogelijke verwildering de
flora zich ter plaatse zal kunnen wijzigen, zal weinig
begrip ontmoeten.
De afweging van het belang van de grens die de ver
wilderde aardappelplant niet herkent en het bestaan
van de Friese of Flevoboer, valt dan hoogstwaar
schijnlijk ten gunste uit van laatstgenoemden.
Internationaal voortouw
Maar er valt uiteraard meer te zeggen over een toela
tingsbeleid bij gemodificeerde organismen. Een
beleid moet niet alleen een voldoende draagvlak heb
ben. De opgestelde regels moeten effectief, contro
leerbaar en hanteerbaar zijn.
Effectief houdt o.m. in dat het beleid niet moet stimu
leren tot verplaatsing van activiteiten naar het buiten
land. Bij biotechnologie en genetische manipulatie is
dit niet denkbeeldig. Het betreft immers veelal activi
teiten van multi-nationale ondernemingen. Bovendien
zijn de kennisbronnen, namelijk de wetenschappers,
bij uitstek mobiel. Daarom dringt het Landbouwschap
aan op internationale regels, tenminste op EG-nive-
au. Nog beter zijn wereldwijde afspraken. Daar zijn
voorbeelden van. De Codex Alimentaris in FAO-ver-
band geeft richtlijnen voor het toestaan van ongewen
ste stoffen in voedingsmiddelen. Vrijwel alle ontwik
kelde landen en vele ontwikkelingslanden houden
zich aan deze regels. Ten aanzien van criteria voor
het toestaan van gemanipuleerde planten- en andere
organismen verdient een soortgelijke benadering
overweging. Nederland en Nederlandse wetenschap
pers zouden hierbij het voortouw kunnen nemen.
Moratorium contraproductief
De slaagkans van een reguleringsbeleid wordt groter
