Handel met Nederland
Land van de toekomst?
op 20 februari 1987. Door deze stap
hoopte Brazilië gunstige voorwaarden
voor een nieuwe regeling inzake de bui
tenlandse schuld te kunnen afdwingen.
Deze opzet mislukte grotendeels. Lang
durige onderhandelingen waren nodig
om de normale verhoudingen met de
buitenlandse crediteuren te herstellen.
Eind september 1988 werd de omvang
rijkste herstructureringsovereenkomst uit
de geschiedenis ondertekend. Van de
totale (middel)lange schuld aan banken
van 68 miljard werden de aflossingen,
uitgesmeerd over een tijdvak van 20 jaar
met een aflossingsvrije periode van 8
jaar. Bovendien kreeg Brazilië een nieu
we lening van 5,2 miljard om rentebe
talingen mogelijk te maken. De banken
waren pas bereid dit akkoord te tekenen,
toen Brazilië afspraken had gemaakt
met het aldaar impopulaire Internationa
le Monetaire Fonds (IMF) over het te
voeren economische beleid.
Na het Cruzado-plan is nog een aantal
pogingen ondernomen om de inflatie te
rug te dringen. Telkens mislukte dit ech
ter, omdat een van de meest fundamen
tele oorzaken ervan, het overheidste
kort, niet echt werd aangepakt. De infla
tie die in 1987 een niveau van 366% be
reikte, liep in 1988 helemaal uit de hand:
in december lagen de prijzen 934% ho
ger dan een jaar ervoor. De voorlopig
laatste poging om de binnenlandse eco
nomische problemen de baas te worden
en het presidentschap voor de huidige
regeringspartijen te behouden, is het in
januari van dit jaar geïntroduceerde Zo-
merplan. Dit plan behelst onder meer:
bevriezing van de lonen en de prijzen
(na forse extra verhogingen van de over-
heidstarieven), afschaffing van het in
dexatie-mechanisme. verhoging van de
reële rente, overheidsbezuinigingen
(ontslag ambtenaren, opheffen ministe
ries, privatisering staatsbedrijven), in
voering van een nieuwe Cruzado
1000 oude Cruzados), devaluatie van
bijna 17%, handhaving van regelmatige
wisselkoersaanpassingen, importliberali
satie en opschorting van het schuldcon
versie-programma. Hoewel het plan
technisch goed in elkaar steekt, heeft
vrijwel niemand enig vertrouwen in een
volledige en consequente uitvoering en
daarmee in een goede afloop. Bij mis
lukking ligt de weg naar echte hyperin
flatie open.
Buitenlandse handel en investerin
gen
Brazilië is traditioneel een gesloten eco
nomie. dat wil zeggen dat de buitenland
se handel slechts een klein percentage
van het BBP uitmaakt. Deze situatie werd
bestendigd door de gevoerde strategie bij
de economische ontwikkeling, namelijk
die van importsubstitutie. Alleen als een
produkt niet zelf kon worden gemaakt,
was import toegestaan. Vanwege deze
politiek en vanwege de beschikbaarheid
van grondstoffen, arbeid en een grote
thuismarkt hebben vele multinationale on
dernemingen in Brazilië geïnvesteerd.
De schuldencrisis en het succes van het
exportgerichte beleid van de Zuidoost-
aziatische landen leidden er toe, dat in
april 1988 het importsubstitutiebeleid offi
cieel overboord werd gezet en integratie
met de wereldeconomie tot doel werd
verheven. Of deze beslissing daadwerke
lijk consequenties heeft moet worden af
gewacht.
Exportgroei is dus van levensbelang voor
de Braziliaanse economie. Ondanks de
binnenlandse economische problemen is
de exportsector het succesnummer van
de laatste jaren. Vooral de industriële ex
port heeft enorm aan belang gewonnen.
In 1988 werd voor het eerst voor meer
dan 30 miljard, namelijk 33,8 miljard,
uitgevoerd. Vanwege de lage invoer
boekte Brazilië een handelsbalansover
schot van ruim 19 miljard, in grootte
(na Japan en West-Duitsland) het derde
ter wereld. Vanzelfsprekend waren de
hoge grondstoffenprijzen en de forse
groei van de wereldhandel hiervoor me
deverantwoordelijk. In de komende jaren
zal de invoer geleidelijk moeten toene
men om de exportsector te modernise
ren, waardoor minder grote overschotten
zullen worden behaald.
Buitenlandse investeringen vinden vrij
wel alleen nog plaats via schuldconver
sie. Dit houdt in dat een bedrijf dat in
Brazilië wil investeren, op de tweede-
hands-schuldenmarkt een vordering op
Brazilië koopt met een bepaalde korting
(momenteel circa 60%) en vervolgens
deze vordering bij de centrale bank in
wisselt voor cruzados om deze lokaal te
investeren. Vorig jaar ging het hierbij om
een bedrag van circa 6 miljard. Op
deze wijze dalen de externe schuld en
de renteverplichtingen en komt de po
tentiële investeerder goedkoper aan zijn
cruzados.
Brazilië is onze belangrijkste handels
partner in Latijns-Amerika. Voor de Ne
derlandse uitvoer was 1986 een topjaar.
Er werd voor f 526 miljoen verscheept.
In 1987 viel de uitvoer terug naar het
meer normale niveau van f 403 mil
joen. Vorig jaar was echter sprake van
een verdere teruggang naar circa f 325
miljoen, voornamelijk omdat de Brazilia
nen hun import beperkten. Belangrijke
uitvoercategorieën zijn chemische pro-
dukten, machines e.d.
Onze invoer uit Brazilië had in 1987 een
waarde van ruim f 1,6 miljard en bestaat
gemiddeld voor ruim 70% uit agrarische
produkten. Te noemen zijn: oliehouden
de zaden, veevoeder, vruchtesappen,
koffie, cacao en tabak. Verder is ijzererts
een belangrijk invoerprodukt. Vorig jaar
steeg de invoer uit Brazilië tot circa f 2,2
miljard.
Brazilië biedt, ondanks de economische
en politieke problemen, goede export
kansen. Tal van sectoren maken een
sterke ontwikkeling door. Vooral invoer
van technisch hoogwaardige produkten
en kapitaalgoederen is noodzakelijk voor
economische groei. Te denken valt aan
machines voor oogstverwerking en voed
selbereiding, toelevering veehouderij en
tuinbouw, verpakkingsmachines, medi
sche apparatuur, optische instrumenten,
meet- en precisie-apparatuur en uitrus
ting voor telecommunicatie.
Brazilië is al vaak afgeschilderd als het
land van de toekomst. Het zou vergelijk
baar zijn met de Verenigde Staten in de
vorige eeuw en enorme potenties heb
ben. Tot nu toe is dat er nog onvoldoende
uitgekomen. Betekent dit dat de sceptici,
die zeggen dat Brazilië altijd het land van
de toekomst zal blijven, gelijk krijgen? De
huidige situatie is inderdaad weinig
rooskleurig en wordt onder meer geken
merkt door een zware schuldenlast, een
hoge inflatie, een omvangrijk en ineffici
ënt overheidsapparaat, enorme wel
vaartsverschillen tussen bevolkingsgroe
pen en regio's en een politiek instabiel kli
maat. Daar staan echter positieve punten
tegenover, waardoor er op langere ter
mijn toch grond voor vertrouwen is. Brazi
lië heeft namelijk vrijwel alle grondstoffen,
een grote binnenlandse afzetmarkt, een
relatief forse industriële sector op een be
hoorlijk technologisch niveau en een re
delijke tot goede infrastructuur, zeker in
het zuidoosten. Voor een positieve ont
wikkeling dient evenwel een aantal voor
waarden te worden vervuld. Zo zouden
kunnen worden genoemd een stevige
verankering van een democratisch bur
gerregime, een sanering van de over
heidssector met inbegrip van de monetai
re situatie en daarna voortzetting van een
prudent beleid; voorts de oplossing van
het schuldenvraagstuk (in die zin dat
daarvan geen belemmering meer uitgaat
op de economische groei) en een voort
gaande groei van de wereldhandel. Aan
deze voorwaarden kan in de loop van
de jaren negentig zeker worden vol
daan.
