Veertig ton sojabonen worden gelost.
vraagstuk van de buitenlandse schuld
en de onvolwassen democratie, heeft
zijn positie bovendien vanaf het begin
zeer moeilijk gemaakt. In maart 1990
eindigt zijn vijfjarige ambtstermijn. In no
vember zullen daarom voor het eerst
sinds 1960 rechtstreekse presidentsver
kiezingen worden gehouden. Momen
teel is, gezien de situatie, een overwin
ning van linkse kandidaten als Leonel
Brizola, de vroegere gouverneur van
Rio de Janeiro, of (in tweede instantie)
Luis Inacio 'Lula' da Silva, de vakbonds
leider, niet onmogelijk. Om hun eigen
kansen te vergroten zijn de (centrum-)
rechtse partijen op zoek naar een geza
menlijke kandidaat. Namen die in dit
verband worden genoemd zijn Ulysses
Guimaraes, de voorzitter van het
parlement, en Mario Covas, de vroege
re burgemeester van Sao Paulo.
De in 1986 ingestelde Grondwetgeven
de Vergadering slaagde er na anderhalf
jaar touwtrekken in een nieuwe grond
wet op te stellen, die in oktober 1988 in
werking trad. De wet kan worden om
schreven als nogal nationalistisch en vrij
gedetailleerd en heeft (gezien de Brazili
aanse situatie) een bijna utopisch ka
rakter. Alle sociale problemen zouden
bij invoering kunnen worden opgelost.
Onduidelijk is echter hoe een en ander
bekostigd zou moeten worden.
Economische ontwikkeling
Na de militaire machtsovername in
1964 richtte het beleid zich op een snel
le economische groei. In de jaren 1968-
1974 werd gemiddeld een jaarlijkse reë
le economische groei van meer dan
10% behaald. Deze periode staat be
kend als het 'Braziliaanse wonder'. Als
gevolg van de olieprijsverhoging van
1973 vond een vertraging plaats tot een
gemiddelde jaarlijkse economische
groei van bijna 7,5%. De forse olieprijs
verhogingen in 1979/80 gaven aanlei
ding tot een zodanige verslechtering
van de betalingsbalans, dat de autoritei
ten werden gedwongen tot het voeren
van een meer restrictief beleid en het in
versneld tempo opnemen van aanzien
lijke buitenlandse kredieten. Deze vorm
den de kiemen van de huidige schul
denproblematiek. Zo steeg de oliereke
ning van ruim 700 miljoen in 1973 tot
meer dan 10 miljard in 1980. Daarna
dienden zich de negatieve invloeden
aan van de wereldrecessie en van het
uitbreken van de Latijnsamerikaanse
schuldencrisis. Na een drietal jaren
(1981-83) waarin het BBP in totaal reëel
met 5%. daalde, herstelde de groei zich
in de periode 1984-86 tot het niveau
van voor 1981. om in 1987 en 1988
weer in te zakken.
Vooruitzichten op een structureel herstel
van de groei, voldoende om de nieuw
komers op de arbeidsmarkt aan werk te
helpen (6% per jaar), zijn er nauwelijks,
zolang de investeringen zich op een te
laag peil bevinden.
Brazilië is een schuldenland. Het heeft
in nominale termen de grootste bruto
buitenlandse schuld van Latijns-Ameri-
ka. Ultimo 1988 bedroeg deze 115
miljard. Dat is 38% BBP ofte wel bijna
vier keer de waarde van de jaarlijkse
goederen- en dienstenuitvoer. Sinds het
uitbreken van de schuldencrisis in au
gustus 1982 zijn de crediteuren alleen
onder stringente voorwaarden bereid tot
uitstel van aflossingen en tot het beperkt
beschikbaar stellen van nieuwe leningen
(om Brazilië in staat te stellen de rente
te betalen). Van het land werd een dras
tische aanpassingspolitiek geëist om de
betalingsbalans weer gezond te maken.
De binnenlandse vraag (consumptie
investeringen) zakte in en de invoer
daalde fors. Hierdoor en door stimule
rende overheidsmaatregelen (devalua
tie, subsidies, etc.) begon de export te
stijgen. Al spoedig boekte Brazilië re
cordoverschotten in de buitenlandse
handel en was het in staat aan de rente
verplichtingen op de externe schuld te
voldoen.
De binnenlandse economische proble
men, zoals de hoge inflatie en het forse
overheidstekort, werden echter nauwe
lijks aangepakt. Een poging daartoe in
1986 door middel van het zogenoemde
Cruzado-plan leidde tot een forse stij
ging van de consumptie en snel dalende
handelsbalansoverschotten. Vraagbe-
perkende maatregelen genomen in no
vember 1986 sorteerden nauwelijks ef
fect. Alleen door intering op de devie
zenreserves kon Brazilië aan de rente
verplichtingen blijven voldoen. Sterke
daling van deze reserves dwong Brazilië
tot het eenzijdig opschorten van de ren
tebetalingen aan buitenlandse banken
