Schaalverkleining
Aantal werknemers per bedrijf
(gemiddeld)
1-1-1984 1-1-1988
Industrie 20,0 19,4
Bouwnijverheid 8,4 8,7
Groothandel 4,0 3,7
Detailhandel
voedingsmiddelen 3,0 3,2
Detailhandel (overige) 2,5 2,4
Dienstverlening 6,1 5,9
Totaal 6,8 6,4
Het innovatief toepassen van technologie wordt door veel industriële midden- en
kleinbedrijven van strategisch belang geacht.
bronnen: de eigen middelen voor het ri
sicokapitaal en de bank voor het
vreemde vermogen. Andere bronnen
zoals participatiemaatschappijen en
aandelenemissies zijn voor de meeste
bedrijven vanwege hun omvang niet
toegankelijk. De bron voor het risicodra
gend kapitaal is het inkomen of de
winst uit onderneming. De winst heeft
daarmee een tweeledige functie. Aller
eerst moet deze de middelen verschaf
fen die nodig zijn voor de ondernemer
en zijn gezin om in hun levensonder
houd te voorzien. Naast deze consump
tiefunctie heeft de winst ook een reser
veringsfunctie om (toekomstige) inves
teringen mogelijk te maken. Elk bedrijf
heeft immers vroeg of laat te maken
met moderniseringen of uitbreidingen.
De daarmee gepaard gaande investe
ringen moeten voor een deel worden
opgebracht met eigen middelen. Voor
deze reserveringen moet het inkomen
of de winst voldoende ruimte bieden.
De afgelopen jaren was in doorsnee
sprake van een rentabiliteit die deze
vermogensvorming toeliet.
Opvallend is, dat de winstverbetering
van het bedrijfsleven de laatste jaren
gepaard is gegaan met een schaalver
kleining, afgemeten althans aan het
aantal werknemers per bedrijf (zie ta
bel). Uitzonderingen zijn de bouwnijver
heid en de detailhandel in voedings- en
genotmiddelen.
Een daling van het gemiddelde aantal
Bedrijfstakonderzoek
werknemers van 6,8 naar 6,4 betekent
een gemiddelde schaalverkleining van
bijna 6%. Belangrijke oorzaak is de
sterke groei van het aantal bedrijven
met 0 tot 5 werknemers. Zo steeg in de
industrie deze groep bedrijven over de
beschouwde periode met 8%, terwijl
het aantal grote ondernemingen met
meer dan 200 werknemers juist daalde.
De elektrotechnische 44%) en de
grafische industrie 16%) waren de
snelste groeiers.
Deze schaalverkleining, die haaks staat
op de fusie/overnamegolf van de laat
ste jaren, doet zich overigens internatio
naal voor Zo is in de Verenigde Staten
ondanks de fusies en overnames al
vanaf de jaren '60 sprake van een afne
mend aandeel van de grootste bedrij
ven in de economie.
Ook wat de concentratiegraad in Euro
pa betreft is het aandeel van de 100
grootste Europese concerns sinds 1973
niet meer gestegen. Deze daling van
de concentratiegraad geldt ook voor de
werkgelegenheid. In 1977 beliep de
werkgelegenheid bij de 500 grootste
ondernemingen in de Verenigde Staten
ruim 15 miljoen mensjaren op een to
taal in de gehele Amerikaanse econo
mie van 101 miljoen. In 1984 was dit
aantal gezakt tot 14 miljoen op een to
tale werkgelegenheid van 112 miljoen.
Ook heden ten dage is zowel in de Ver
enigde Staten als in West-Europa spra
ke van een groei van de werkgelegen
heid en de produktie in vooral het mid
den- en kleinbedrijf. Echter slechts een
klein deel is verantwoordelijk voor het
overgrote deel van de groei. Dit betreft
innoverende, nieuwe ondernemingen
die dank zij de toepassing van nieuwe
technieken en snelle aanpassingen aan
veranderende marktomstandigheden
een sterke groei weten te realiseren.
Deze bedrijven kunnen worden gety
peerd als technologie gedreven onder
nemingen: het genereren of innovatief
toepassen van technologie is een zeer
belangrijk tot essentieel onderdeel van
hun ondernemingsstrategie. Deze be
drijven treffen we vooral aan in de indus
triële sector. In dit licht bezien is de
technologische ontwikkeling in de in
dustrie en daarmee de industriële auto
matisering van groot belang voor onze
economie.
De laatste jaren bedroegen de uitgaven
aan industriële automatisering in ons
land een kleine f 2 miljard per jaar. De
jaarlijkse groei lag rond de 10%. Bo
vendien was sprake van een fikse prijs
daling, zodat in volume gemeten de
jaarlijkse investeringen nog sneller ste
gen. Naar alle waarschijnlijkheid is in
1987 aan de groei van deze uitgaven
een einde gekomen. De toekomstige
behoefte aan industriële automatisering
is gebaseerd op het streven naar een
beter gecontroleerde en beheerste pro
cesvoering. Daarbij spelen factoren als
flexibiliteit, diversiteit, kwaliteit en de
beheersing van het toenemend aantal
milieu-eisen een rol. Krachtige, kleine
automatiseringssystemen met een flexi
bele, op het bedrijf toegesneden pro-
